Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ

Հունիսի 1-ին Արցախի Մարտունու դիրքերում հակառակորդի կրակոցից մահացավ Կոտայքի մարզի Քասախ գյուղի 19-ամյա բնակիչ Սիփան Մելքոնյանը: Ըստ Արցախի ՊՆ-ի՝ մայիսի 31-ի լույս հունիսի 1-ի գիշերը ադրբեջանական զինուժն արձակել էր շուրջ 2350 կրակոց, որոնց մեծ մասը դիպուկահար հրացաններից և խոշոր տրամաչափի զինատեսակներից:

Ավելի վաղ՝ Արցախի ՊՆ-ն հերքել էր մայիսի 30-ին Ադրբեջանի տեղեկությունն առ այն, թե Ակնայի հատվածում հայկական կողմից արձակված դիպուկահար կրակոցից սպանվել է ադրբեջանցի զինծառայող Ագիլ Ակիֆ օղլու Օմարովը՝ ադրբեջանական կողմին հորդորելով ձեռնպահ մնալ սադրիչ ապատեղեկատվությունով իրադրությունն արհեստական սրելու անհեռանկար քայլերից:

Իսկ ահա նախօրեին հայկական կողմը չհերքեց Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության հայտարարությունը, թե հունիսի 9-ին Թարթառի ուղղությամբ հայկական կողմի կրակոցից սպանվել է Ադրբեջանի 19-ամյա զինծառայող Խալիլով Էլշեն Վյուգար օղլուն:

 
Ավելին, ՊՆ խոսնակ Արծրուն Հովհաննիսյանը ֆեյսբուքյան էջում գրեց, որ ՀՀ պաշտպանության նախարար Դավիթ Տոնոյանը «բարձր պարգևատրման է ներկայացրել, հակառակորդի կրակից զոհված զինծառայող Սիփան Մելքոնյանի, մահվան վրեժն առնող զինծառայողներին: Վերջիններս բարձր որակով են կատարել վերադասի հրամանը»: 

Դատելով տեղեկությունից՝ հայկական կողմը ստանձնեց պատասխանատվությունը՝ 19-ամյա ադրբեջանցի զինծառայողի սպանությունը ներկայացնելով իբև վրեժ և որակով կատարված աշխատանք:

Ի պատասխան Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն հայտարարեց, որ տեղի ունեցածի ողջ պատասխանատվությունը կրում է Հայաստանի ղեկավարությունը և որ Հայաստանի իշխանությունը «նպատակ ունի տապալել ղարաբաղյան կարգավորմանն ուղղված բանակցությունները և մեծացնել տարածաշրջանում առկա լարվածությունը»:

Քաղաքագետ Մանվել Սարգսյանի խոսքով՝ նման իրավիճակներից, փոխադարձ մեղադրանքներց ու վեճերից խուսափելու համար պետք է 2016-ին ձեռք բերված Վիեննայի պայմանավորվածությունները իրացնել՝ հետաքննության մեխանիզմներ տեղադրել սահմանին: «Ու մինչ դա չարվի, էլ ոչ մի բանի մասին Հայաստանը չպիտի խոսի Ադրբեջանի հետ, պետք է հրաժարվի»,-ասաց քաղաքագետը՝ հավելելով, որ եթե Արդրբեջանը հրաժարվում է տեղադրել այդ մեխանիզմները, հայկական կողմին այլ բան չի մնում, քան պատժելով խոսել:

«Դա պատժիչ ակցիա է: Նման գործողությունները պետք է ճիշտ մտածել, քանի որ Ադրբեջանին ուրիշ դաստիարակելու ձև չկա: Պատժիչ գործողությունները ընդունված են ամբողջ աշխարհում և էֆեկտիվ կարող են գործել Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում: Ադրբեջանին պետք է հարցնել՝ ինչո՞ւ եք 19 տարեկան զինվոր սպանել, պայմանավորվածություններ կան և այլն»,-նշեց քաղաքագետը:

Մանվել Սարգսյանի խոսքով՝ կատարվածի միակ նորությունն այն է, որ ՀՀ պաշտպանության նախարարը հայտարարեց, որ դա պատժիչ գործողություն է՝ հրամանով կատարված:

Իրավապաշտպան Արթուր Սաքունցը իրավիճակը բավական մտահոգիչ է համարում. «Չեմ կարող ողջունել փոխադարձ ոչնչացման լուծումները: Պատժիչ գործողությունը գոնե դիվանագիտական տեսակետից, չեմ կարծում, որ կարող է ընդունելի լինի: Չեմ գտնում, որ պետք է զինվորի թիրախային ոչնչացման համար պարգևատրել: Դրա ռազմական նպատակահարմարությունը որևէ կերպ արդարացված չէ: Հակառակորդին լռեցնելու շատ այլ տարբերակներ կան, բայց ոչ այս ձևով»,-մեր հարցին ի պատասխան ասաց իրավապաշտպանը։

Նրա համոզմամբ՝ վերջին օրերի ռազմական հռետորիկան նպաստավոր չի լինելու բանակցությունների համար. «Չնայած բազմաթիվ հայտարարություններին, որ հայկական կողմը միայն խաղաղ ճանապարհով խնդիրը լուծելու կողմնակից է, դրան հակասում է պատժիչ գործողության վերաբերյալ հայտարարության այդ տարբերակը»:

Ուստի՝ իրավապաշտպանի կարծիքով, պետք է զերծ մնալ ռազմական հռետորաբանությունից, որը պաշտոնական մոտեցմանը չի համապատասխանում: Նա նույնպես ընդգծեց, որ սահմանին հետաքննության մեխանիզմների կիրառումը ավելի քան անհրաժեշտ է: Հարցին, թե իր կարծիքով ի՞նչն է պաճառը, որ հետաքննության մեխանիզմները ոչ նախկին իշխանության ժամանակ ներդրվեցին, ոչ այս, չնայած Ապրիլյան պատերազմից հետո հստակ խոսվեց դրա մասին, իրավապաշտպանն ասաց. «Համաձայն եղած տեղեկատվության՝ այդ մեխանիզմների ներդրմանը դեմ են ադրբեջանական իշխանությունները»: Նրա խոսքով՝ յուրաքանչյուր միջադեպը պետք է բավական լուրջ քննության առարկա դառնա ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակում:

«Այն, որ Ադրբեջանը հրաժարվում է սահմանին հետաքննության մեխանիզմների տեղադրման ուղղությամբ քայլ կատարել, ապացուցում է, որ չի հրաժարվում խնդիրը ռազմական ճանապարհով լուծելու իր մտքից»,- նշեց իրավապաշպանը՝ հավելելով, որ պետք է ջանքեր գործադրել, որ հրադադարի ռեժիմի խախտումները դիտարկվեն որպես մարդասիրական իրավունքի հետ անհամատեղ և անհամապաասխան: «Առանձին  դեպքերի հետ կապված նաև հետաքննական մեխանիզմների ներդրման ուղղությամբ»:

Իրավապաշտպանի խոսքով՝ նման դեպքերն ավելի են մեծացնում ատելության մթնոլորտը: «Ես որևէ արդարացում չեմ գտնում, որովհետև հիմա իրենք իրենց հասարակության առաջ արդարանալու համար են փորձելու մեր զինվորի վրա հարձակում կատարել, հետո՝ նույնը մենք ու էստեղ երկուստեղ ոչնչացման միտումը խայտառակություն է»,-ասաց Սաքունցը՝ շարունակելով. «Չի կարելի էնպիսի գործողություն կատարել, որը կվտանգի զինվորի կյանքը: Դա այն գործողությունը չէ, որը կարող ենք համարել համարժեք: Համարժեքությունը չի կարող դրսևորվել նման կերպ: Դրանք պատերազմական գործողություններ չեն: Սա կոնկրետ սպանություն է: Եթե դիվերսիայի փորձ չեզոքացվեր, դա այլ բան է: Բայց այս դեպքում չկա ռազմական նպատակահարմարություն»:

Իրավապաշտպանի համոզմամբ՝ ադրբեջանական կողմը կարող է այդ պարգևատրումը «որպես հիմնավորում ներկայացնել իր կողմից էսկալացիան ու պատժիչ գործողություններն ուժեղացնելու համար: Պետք է շատ ավելի պատասխանատու լինել»:

Ռազմական փորձագետ Կարեն Վրթանեսյանի խոսքով՝ իհարկե վատ է, որ մարդիկ են զոհվում. «Բայց նույն 19-ամյա զինվորը մեծ հավանականությամբ առանց վարանելու կկրակի մեր 19-ամյա զինվորի վրա»։

Փորձագետը կարծում է, որ կատարվածը համարժեք է և տեղավորվում է «պատերազմի լոգիկայում»։ Նա նորմալ է համարում նաև պարգևատրումը՝ հրամանը կատարելու համար։ «Ուղղակի ես համարում եմ, որ պետք չէր այդ մասին պաշտոնական կանալներով հայտարարել, որովհետև Ադրբեջանը սա միանգամից օգտագործեց որպես առիթ հայկական կողմին մեղադրելու և ինչ-որ գործողություներ իր կողմից արդարացնելու»,-նշեց Վրթանեսյանը՝ չբացառելով, որ լարվածությունը կարող է շարունակություն ունենալ։     

forrights.am