Մարդու իրավունքների մարտահրավերները առավել ցայտուն են դառնում ճգնաժամային իրավիճակներում

Դեկտեմբերի 10-ը մարդու իրավունքների միջազգային օրն է։

 

1948 թվականի դեկտեմբերի 10-ին  ՄԱԿ-ի  Գլխավոր ասամբլեայի երրորդ նստաշրջանում ընդունվել է Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը, որը թարգմանվել է աշխարհի 375 լեզուներով ու բարբառներով: Այն հանդիսանում է  մարդու իրավունքների առաջին գլոբալ սահմանումը: 1950 թվականին ՄԱԿ-ը դեկտեմբերի 10-ը հռչակեց Մարդու իրավունքների օր: 

 

Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը ձևավորվեց մինչ այդ երկու համաշխարհային պատերազմի պատճառների և նրանց հետևանքների վերլուծության արդյունքում։ Միջազգային հանրությունն ամրագրեց, որ պատերազմները ծագում են  պետությունների կողմից մարդու արժանապատվության հանդեպ պատշաճ հարգանքի և պատասխանատվության բացակայության հետևանքով։  

 

Հռչակագրի ընդունումից հետո ավելի քան 80 տարիների ընթացքում միջազգային հանրությունը շարունակում է ջանքեր գործադրել՝ մարդու իրավունքների սպառնալիքները կանխող արդյունավետ մեխանիզմների ձևավորման ուղղությամբ, սակայն շատ անդամ պետություններ դեռևս պատշաճ ջանքեր չեն գործադրում Մարդու իրավունքների հռչակագրով սահմանված սկզբունքների ապահովման ուղղությամբ։

 

Մարդու իրավունքների սպառնալիքներ են շարունակում մնալ պատերազմները, համավարակները, որոնք ավելի ցայտուն դրսևորվեցին 2020 թ․ Covid-19 համավարակի տարածմամբ։ Հայաստանի ու հայ ժողովրդի համար, բացի կորոնավիրուսի համավարակից, լրջագույն սպառնալիք հանդիսացավ Արցախի/Լեռնային Ղարաբաղի դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմը՝ Թուրքիայի հրապարակավ աջակցությամբ և վարձու ահաբեկիչների ներգրավմամբ։

 

Պատերազմ, որի հետևանքները մարդկային ողբերգություններն ու Հայաստանում և Արցախում առաջացած մարդասիրական ճգնաժամն էին։

 

Մենք ավելի վաղ առանձին զեկույցներով ու հրապարակումներով անդրադարձել ենք ՀՀ-ում Covid-19-ով պայմանավորված իրավիճակին ու այդ համատեքստում մարդու իրավունքների պաշտպանության մարտահրավերներին, պետության պարտավորություններին ու դրանց կատարման վիճակին։

 

Առանձին հրապարակումներով և գործընկերների հետ համատեղ հայտարարություններով անդրադարձել ենք նաև պատերազմի հետևանքով ստեղծված անվտանգային և մարդասիրական ճգնաժամի պայմաններում քաղաքացիների նկատմամբ Հայաստանի իշխանությունների պարտավորությունների կատարման վիճակին։ 

 

Ստեղծված ճգնաժամով պայմանավորված մարդու իրավունքների մարտահրավերների, սպառնալիքների ոչ պատշաճ դիմագրավումը պայմանավորված է պետության կողմից վերցրած պարտավորությունների շարունակական չկատարմամբ, այդ պարտավորությունների կատարման համար անհրաժեշտ ինստիտուցիոնալ, օրենսդրական, տնտեսական և անվտանգային այլ անհրաժեշտ արդյունավետ համակարգերի բացակայությամբ։ Տարիներ շարունակ իշխանությունները հետևողական և սկզբունքային ջանքեր չգործադրեցին պետության վերցրած պարտավորությունները կատարելու ուղղությամբ։ 

 

Քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների կողմից տարիներ շարունակ ներկայացվել են բազմաթիվ առաջարկություններ՝ պետության կողմից մարդու իրավունքների պաշտպանության մեխանիզմների ձևավորման, դրանց հզորացման և ի վերջո պետության կողմից վերցրած պարտավորությունները պատշաճ կատարելու ուղղությամբ։ 

 

Ստեղծված ճգնաժամային իրավիճակից դուրս գալու ուղղությամբ նույնպես ներկայացվել է այն ամենահրատապ գործողությունների ցանկը, որոնք օր առաջ պետք է ձեռնարկել՝ 44-օրյա պատերազմի հետևանքով մարդասիրական ճգնաժամը հաղթահարելու, քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանության արդյունավետ մեխանիզմներ ստեղծելու և պետության անվտանգային ճգնաժամը հաղթահարելու համար։ 

 

Արցախի հազարավոր քաղաքացիներ կորցրել են իրենց տունը, աշխատանքը, ապրելու նվազագույն պայմանները, Հայաստանի և Արցախի հազարավոր ընտանիքներ ունեն զոհեր, վիրավորներ, հաշմանդամություն ձեռք բերած ընտանիքի անդամներ, հասարակությունը հոգեբանական ծանր վիճակում է։ 

 

Ցավով պետք է արձանագրենք, որ պետությունը պատշաճ չի կատարում իր ստանձնած պարտավորությունները։ 

 

Պետությունը հետևողական չէ ինչպես 2018 թ․ Թավշյա հեղափոխությունից հետո, և հատկապես՝ պատերազմական գործողությունների հրադադարից հետո մարդու իրավունքների, ժողովրդավարական արժեքների խեղաթյուրմանը, կեղծմանը և արժեզրկմանն ուղղված գործողությունները կանխելու և պատշաճ գնահատակններ տալու, այնպես էլ իրավապաշատպան գործունեության ապահովման և երաշխավորման համար վերցրած պարտավորությունները կատարելու հարցում։

 

Նման գործողությունները որակում ենք որպես Հայաստանի Հանրապետության ժողովրդավարական անվտանգությանը, ինքնիշխանությանն ուղղված անմիջական սպառնալիքներ, որոնց կանխումը պետության պարտավորությունն է։

  

Ստեղծված ճգնաժամային իրավիճակում ՀՀ իշխանությունները պետք է կատարեն իրենց պարտավորությունները՝ ապահովելու և երաշխավորելու համար մարդու իրավունքների պաշտպանության, հատկապես՝ կյանքի դժվարին պայմաններում հայտնված քաղաքացիների, խոցելի խմբերի ներկայացուցիչների իրավունքների պաշտպանությունը։

 

Համարժեք արձագանքել և կանխել Հայաստանի Հանրապետության անվտանգության հիմնարար սկզբունքի՝ մարդու իրավունքների արժեզրկման և մարդու իրավունքների պաշտպանությամբ զբաղվող կառույցների ու անհատների թիրախավորման փորձերը։

December 10 is the International Human Rights Day.

 

On 10 December 1948, during the 3rd session of the UN General Assembly, the Universal Declaration of Human Rights was adopted. The Declaration has been translated into 375 languages and dialects. It is the first global definition of human rights.  In 1950, the UN declared December 10 as the Human Rights Day.  

 

The Universal Declaration of Human Rights was formed as a result of the analysis of the reasons and consequences of the preceding two world wars. The international community enshrined that wars are caused by the lack of proper respect to human dignity and lack of responsibility of states.  

 

For more than 80 years since the adoption of the Declaration, the international community has been making efforts to develop effective mechanisms to prevent threats to human rights.  Nevertheless, many member states still do not make proper efforts to secure the principles set out in the Declaration of Human Rights.

 

Wars and pandemics still remain as threats to human rights. These threats were more strikingly manifested by the spread of COVID-19 pandemic in 2020. Besides COVID-19 pandemic, the war unleashed against Artsakh/Nagorno-Karabakh by Azerbaijan with public support of Turkey and involvement of mercenary terrorists was also a serious threat to Armenia and Armenian people.

 

It was a war that entailed human tragedies and a humanitarian crisis in Armenia and Artsakh.

 

Earlier, we published separate reports and publications on the situation in Armenia caused by COVID-19 and the related human rights protection challenges, state obligations and the state of their implementation.

 

We also made separate publications and joint statements with our partners to touch upon the state of the fulfillment of the Armenian authorities’ obligations to citizens in the conditions of security and humanitarian crisis caused by the war.

 

The improper resistance to human rights challenges and threats caused by the crisis is entailed by the continuous non-fulfillment of obligations undertaken by the state and the lack of the necessary effective institutional, legislative, economic, and other security systems. For years on end, the authorities did not make consistent and principled efforts to fulfill the obligations undertaken by the state.

 

For years on end, civil society organizations have presented numerous recommendations aimed at the development and strengthening of mechanisms of human rights protection by the state, and ultimately, proper implementation of the obligations undertaken by the state.

 

In terms of getting out of the created crisis situation, a list of the most urgent actions has also beenpresented. These are the actions to be taken as soon as possible in order to overcome the humanitarian crisis caused by the 44-day war, to create effective mechanisms to protect citizens’ rights and to overcome the security crisis of the state.  

 

Thousands of families from Artsakh have lost their homes, jobs and minimum living conditions, thousands of families from Armenia and Artsakh have family members who have been killed, wounded or have obtained disabilities. The society is in a harsh psychological state.

 

It is with regret that we should record that the state does not properly implement the undertaken obligations.

 

The state is not consistent both in preventing and giving proper assessment to the actions aimed at distorting, falsifying and devaluing human rights and democratic values after the 2018 Velvet Revolution and particularly after the ceasefire of hostilities, as well as in implementation of the undertaken obligations to secure and guarantee human rights activity.

 

We qualify such actions as imminent threats to the democratic security and sovereignty of the Republic of Armenia, the prevention of which is the state’s obligation.

  

In the created crisis situation, the RA authorities must implement their obligations to secure and guarantee human rights protection, in particular, the rights of representatives of vulnerable groups and citizens who appeared in grave living conditions.

 

Adequately respond to and prevent attempts to devalue the fundamental principle of security of the Republic of Armenia, i.e., human rights, as well as attempts to target organizations and individuals engaged in the protection of human rights. 

 

 

[:]