Հայաստանի Հանրապետության և Արցախի Հանրապետության զինված ուժերում 2022 թ․-ի առաջին կիսամյակում գրանցվել է 30 զինծառայողի մահվան դեպք, որից 9-ը՝ հրադադարի ռեժիմի խախտում, 7-ը՝ ավտովթար, 7-ը՝ առողջական խնդիրներ, 4-ը՝ ինքնասպանություն կամ ինքնասպանության հասցնել, 2-ը՝ սպանություն, 1-ը՝ դժբախտ պատահար:
Տվյալները հավաքագրվել են զանգվածային լրատվամիջոցներով և պաշտոնական աղբյուրներով տարածված տեղեկությունների, ինչպես նաև պաշտոնական կառույցներին (ՀՀ պաշտպանության նախարարություն, ՀՀ գլխավոր դատախազություն, ՀՀ քննչական կոմիտե) ՀՔԱՎ հարցումների պատասխանների հիման վրա:
Համեմատության համար հիշեցնենք, որ 2021 թ. հունվար-հունիս ժամանակահատվածում ՀՀ և ԱՀ զինված ուժերի 29 զինծառայողի մահվան դեպք է գրանցվել, որից 9-ը՝ ավտովթարի, 8-ը՝ առողջական խնդիրների, 4-ը՝ դժբախտ պատահարի, 4-ը՝ ինքնասպանության, 3-ը՝ հրադադարի ռեժիմի խախտման, 1-ը՝ սպանության հետևանքով են։
Նկատենք, որ 2022 թվականի առաջին կիսամյակում սպանության և ինքնասպանության դեպքերը 6-ն են (նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածում՝ 5-ը): Ինքնասպանության և սպանության դեպքերի վիճակագրությունը, ինչպես նախկինում, այժմ ևս շարունակում է մնալ մտահոգիչ։
Համեմատելով 2021 և 2022 թթ. հունվար-հունիս ամիսներին մահվան դեպքերի պատճառները՝ արձանագրում ենք, որ 2022 թվականին կտրուկ աճել են հրադադարի ռեժիմի խախտման հետևանքով մահվան դեպքերը, և նվազել են առողջական խնդիրների և դժբախտ պատահարների հետևանքով մահվան դեպքերը:
2022 թ-ին հրադադարի ռեժիմի խախտման հետևանքով մահացության դեպքեր արձանագրվել են թե ժամկետային, թե պայմանագրային զինծառայողների, թե սպաների շրջանում։ Առողջական խնդիրների հետևանքով մահացության դեպքեր արձանագրվել են պայմանագրային զինծառայողների ու սպաների շրջանում, ավտովթարի հետևանքով՝ պայմանագրային զինծառայողների, սպաների և ենթասպաների շրջանում, դժբախտ պատահարի հետևանքով՝ միայն սպաների շրջանում, իսկ ինքնասպանության հետևանքով մահվան դեպքեր՝ միայն ժամկետային և պահեստազորային զինծառայողների շրջանում։
Ի դեպ, որպես կանոն, առողջական խնդիրների և ավտովթարի հետևանքով զինծառայողների մահվան դեպքերի վերաբերյալ պաշտոնական հաղորդագրություն չի տարածվում։
ՀՀ քննչական կոմիտեն ՀՔԱՎ-ին չի տրամադրել զինծառայողների անունների, ծառայության տեսակի, դեպքերի տարածաշրջանի վերաբերյալ տվյալներ: Ի դեպ, 2021 թվականի հուլիս ամսից հետո ՀՀ ՔԿ ՀՔԱՎ գրություններին ի պատասխան տրամադրվում է միայն հայցվող տեղեկությունների մի մասը, ինչն անհասկանալի է, քանի որ նմանատիպ բովանդակությամբ տեղեկությունը մի ժամանակահատվածի դեպքում տրամադրվում է, մյուսի դեպքում հանդիսանում է գաղտնի։ Ի դեպ, պաշտպանական գերատեսչությունից տեղեկությունների տրամադրման և գաղտնիության բարձր մակարդակի հարցին ՀՔԱՎ-ը 2021 թ․-ին առավել մանրամասն անդրադադարձել է «ՀՀ պաշտպանության նախարարության վարքագիծը տեղեկությունների տրամադրման հարցում» տեղեկանքում։
Նշենք, որ 2022 թ. արձանագրված մահացության դեպքերից հրադադարի ռեժիմի խախտման հետևանքով արձանագրվել է դեպքերի 30%-ը, իսկ 70 %-ը արձանագրվել է ոչ մարտական պայմաններում, մասնավորապես՝ 23 %-ը ավտովթարի հետևանքով, 23%-ը առողջական խնդիրների, 13%-ը ինքնասպանության, 7 %-ը սպանության, 3%-ը դժբախտ պատահարի։
Քանի որ ոչ մարտական պայմաններում մահացության դեպքերն ավելի շատ են և հատկապես առողջական խնդիրների, ինքնասպանության, սպանության պատճառով, ակնհայտ է, որ մինչ վարժական հավաքներին անձանց ներգրավելը, ՀՀ պաշտպանության նախարարության համապատասխան ստորաբաժանումները չեն իրականացնում պահեստազորայինների առողջական վիճակի պատշաճ և համալիր բուժզննություն, զինվորական ծառայության համար պատշաճ կարողությունների ուսուցում, պատրաստվածություն, զինծառայողների անվտանգության պահպահմանն ուղղված միջոցներ, որոնք հանգեցնում են նման իրավիճակի, երբ զինծառայողները մահանում են կամ ծառայակիցների կողմից մարտական ծառայության կանոնների խախտման, կամ որևէ պատճառով ինքնասպանություն գործելու կամ նախկինում ունեցած հիվանդության հետևանքով։ Այս մասին պարբերաբար հայտնել են ՀՔԱՎ-ին 2020 թ. պատերազմից սկսած մինչ օրս։
2022 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒՆՎԱՐ-ՀՈՒՆԻՍ ԱՄԻՍՆԵՐԻՆ ՀՀ ԵՎ ԱՀ/ԼՂ/ԶԻՆՎԱԾ ՈՒԺԵՐՈՒՄ ՄԱՀԱՑՈՒԹՅԱՆ ԴԵՊՔԵՐԻ ՄԱՍԻՆ
Կազմակերպության կողմից ամփոփած տեղեկությունների համաձայն 2022 թ. հունվար-հունիս ամիսների ընթացքում ՀՀ և ԱՀ/ԼՂ զինված ուժերում գրանցվել է 30 զինծառայողի մահվան դեպք
ՀԵԼՍԻՆԿՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԱՍԱՄԲԼԵԱՅԻ ՎԱՆԱՁՈՐԻ ԳՐԱՍԵՆՅԱԿ
Նշենք, որ 2022 թ. արձանագրված մահացության դեպքերից մարտական պայմաններում՝հրադադարի ռեժիմի խախտման հետևանքով արձանագրվել է դեպքերի 30 %-ը, իսկ 70 %-ը արձանագրվել է ոչ մարտական պայմաններում, մասնավորապես՝ 23 %-ը ավտովթարի հետևանքով, 23 %-ը առողջական խնդիրների, 13 %-ը ինքնասպանության, 7 %-ը՝ սպանության (ինքնասպանոթյան և սպանության դեպքերի թիվը միասին կազմում է դեպքերի 20 %-ը), 3 %-ը՝ դժբախտ պատահարի։
* ԶԼՄ տարածած տեղեկությունը հաստատվել է ՊՆ և գլխավոր դատախազության կողմից, սակայն պաշտոնական հաղորդագրություն այդ դեպքի մասին այդպես էլ չի տարածվել
1 ենթասպայի մահվան պատճառն է ավտովթարը
1 պահեստազորային զինծառայողի մահվան պատճառն է ինքնասպանությունը
3
6
2
3
6
2
2022 թ. հունվար – հունիս ամիսներին ՀՀ և ԱՀ/ԼՂ զինված ուժերում մահացած զինծառայողների թիվն ըստ մահվան դեպքերի մարզերի
6
5
6
1
1
2
2
3
2
2
2
5
2022 թ. ՀՀ և ԱՀ/ԼՂ զինված ուժերում 30 զինծառայողները մահացել են 26 միջադեպի արդյունքում, որոնցից 13-ով (17 զինծառայողի մահվան փաստով)հարուցվել են քրեական գործեր հետևյալ հոդվածներով.
● 3-ը՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 2-րդ մասով՝ ճանապարհային երթևեկության անվտանգության ապահովմանն ուղղված պահանջները կամ ճանապարհային երթևեկության կամ տրանսպորտային միջոցների շահագործման կանոնները խախտելը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ,
● 2-ը՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 360.1-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով՝ զինծառայողին անզգուշությամբ ինքնասպանության հասցնելը մարտական հերթապահություն կամ մարտական ծառայություն կրելու ընթացքում,
● 2-ը՝ (4 զինծառայողի մահվան դեպք) ՀՀ քրեական օրենսգրքի 104-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին, 2-րդ, 6-րդ, 7-րդ և 13-րդ կետերով՝ մի խումբ անձանց կամ կազմակերպված խմբի կողմից երկու կամ ավելի անձանց սպանությունը, ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելության կամ կրոնական մոլեռանդության շարժառիթով՝ կապված այդ անձի կողմից իր ծառայողական գործունեության կատարման հետ, շատերի կյանքի համար վտանգավոր եղանակով,
● 1-ը՝ (3 զինծառայողի մահվան դեպք) ՀՀ քրեական օրենսգրքի 104-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին 7-րդ, 13-րդ կետերով՝ երկու կամ ավելի անձանց սպանություն մի խումբ անձանց կամ կազմակերպված խմբի կողմից ազգային՝ ռասայական կամ կրոնական ատելության կամ կրոնական մոլեռանդության շարժառիթով,
● 1-ը՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 104-րդ 2-րդ մասի 7-րդ և 13-րդ կետով` պանությունը` մի խումբ անձանց կամ կազմակերպված խմբի կողմից ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելության կամ կրոնական մոլեռանդության շարժառիթով,
●1-ը՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 104-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին, 2-րդ և 13-րդ կետերով՝ երկու կամ ավելի անձանց սպանություն ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելության կամ կրոնական մոլեռանդության շարժառիթով՝ կապված այդ անձի կողմից իր ծառայողական գործունեության կամ հասարակական պարտքի կատարման հետ,
●1-ը՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 130-րդ հոդվածի 2-րդ մասով՝ բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնողների կողմից մասնագիտական պարտականությունները չկատարելը կամ ոչ պատշաճ կատարելը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է բուժվող հիվանդի մահ,
●1-ը՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 360.1-րդ հոդվածի 1-ին մասքվ՝ զորամասում կամ զինվորական ծառայություն կրելու այլ վայրում զինծառայողին սպառնալիքի, դաժան վերաբերմունքի կամ անձնական պատիվն ու արժանապատվությունը պարբերաբար նվաստացնելու միջոցով անզգուշությամբ ինքնասպանության կամ ինքնասպանության փորձի հասցնելը մեկ այլ զինծառայողի կողմից,
● 1-ը՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 373-րդ հոդվածի 3-րդ մասով՝ զենքի, ռազմամթերքի և շրջապատի համար առավել վտանգ ներկայացնող առարկաների, նյութերի հետ վարվելու կանոնները խախտելը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է մարդու մահ։
