Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ

Միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունները, քաղհասարակության խմբերը և ընտրությունների դիտորդները հորդորում են Եվրոպական և տեղի առաջնորդներին անհապաղ արձագանքել  Վրաստանի կառավարության կողմից հոկտեմբերի ԱԺ ընտրություններին ընդառաջ քաղհասարակությանը ճնշելու փորձերին։

Ապրիլի 15-ից վրացիները բողոքի ցույցեր են կազմակերպում «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության» մասին օրենքի դեմ, որը գրեթե պատճենն է ռուսական «Օտարերկրյա գործակալի մասին» օրենքի։ Այս օրենքը սպառնալիք է, որը հնարավորություն կտա ճնշել վրացական քաղհասարակությանը և անկախ մեդիային՝ շեղելով Վրաստանին ժողովրդավարության և ԵՄ-ի ինտեգրման ճանապարհից։

Այժմ վճռորոշ է միջազգային քաղաքական աջակցությունը վրացական քաղհասարակությանը՝ պաշտպանելու ժողովրդավարությունը ռուսական ավտորիտար համակարգից։

«Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության» մասին օրենքի համաձայն այն կազմակերպությունները, որոնց ֆինանսների 20%-ից ավելին դրսից է, կգրանցվեն որպես օտարերկրյա գործակալներ։ Պահանջները չկատարելու դեպքում կազմակերպությունները կենթարկվեն հարկադիր գրանցման և հետաքննության Արդարադատության նախարարության կողմից։ Եթե այս օրենքը ընդունվի մինչև հոկտեմբերի 26-ը, իշխող կուսակցությունը կունենա զգալի միջոցներ ընտրական պրոցեսում քաղաքացիական վերահսկողությունը սահմանափակելու։

«Օտարերկրյա գործակալի մասին» օրենքը Ռուսաստանում ընդունվել է 2012-ին։ Աճող ռեպրեսիվ փոփոխությունները հանգեցրին Ռուսաստանում անկախ մեդիայի և քաղհասարակության ոչնչացմանը։ 2022-ին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը  վճռեց, որ այս օրենքը խախտում է մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիան։ 

Վրաստանում ռեպրեսիվ օրենքի դեմ պայքարող խաղաղ ցուցարարները բռնության են ենթարկվում իշխանության կողմից։ Մայիսի 2-ին Վրաստանի ոստիկանությունը ցուցարարների դեմ գործածել է արցունքաբեր գազ, ռետինե փամփուշտներ, ջրցաններ, տասնյակ ցուցարարներ բերման են ենթարկվել։ Նման աննախադեպ ուժի կիրառումը խաղաղ ցուցարարների դեմ ցուցիչ է միջազգային հանրության համար անհապաղ աջակցություն ցուցաբերելու Վրաստանի քաղաքացիներին։

Ուստի առաջարկում ենք՝

1. ԵՄ անդամ պետությունների ղեկավարները պետք է գիտակցեն հարցի հրատապությունը, քանի որ օրենսդրության ընդունումից հետո թե՛ քաղաքացիական հասարակության իրավիճակը, թե՛  ընտրական գործընթացները կարող են կտրուկ վատանալ:
2. ԵՄ-ն պետք է հորդորի Վրաստանի կառավարությանը ուսումնասիրել ընտրությունների դիտորդների և մարդու իրավունքների պաշտպանների հանդեպ վերջին ճնշումների ու ոտնձգությունների դեպքերը։
3. ԵՄ անդամ պետությունները և Վրաստանում նրանց ներկայացուցիչները պետք է ցույց տան իրենց համերաշխությունը փողոց դուրս եկած խաղաղ ցուցարարներին, որոնք պաշտպանում են ժողովրդավարական արժեքներն ու Եվրոպական ապագան։
4. Ի համերաշխություն վրաց ժողովրդի՝ Եվրոպական խորհրդի և հանձնաժողովի նախագահները Վրաստանի դիվանագիտական համայնքի հետ պետք է շարունակեն պայքարը Վրաստանի փողոցներում։ 

• Եթե, այնուամենայնիվ, Վրաստանի կառավարությունն ընդունի այս ռեպրեսիվ օրենքը, մենք Եվրոպական կառույցներին առաջարկում ենք․

1. Եվրահանձնաժողովը պետք է հետաձգի Վրաստանի ինտեգրման գործընթացը ԵՄ-ին։ Գործընթացի համար պաշտոնական Թբիլիսին պետք է կատարի Եվրոպական հանձնաժողովի կողմից սահմանված 9 քայլերը, որոնք ներառում են ազատ, արդար և մրցակցային ընտրական գործընթացի ապահովումը։
2. Եվրահանձնաժողովը պետք է հետևի Եվրախորհրդարանի 2024 թվականի ապրիլի 25-ի բանաձևին և կիրառի սահմանափակող միջոցներ, ինչպիսիք են ճանապարհորդության արգելքը և ակտիվների սառեցումը վրացի օլիգարխ Բիձինա Իվանիշվիլիի նկատմամբ՝ Վրաստանում քաղաքական գործընթացի վատթարացման գործում  նրա ճնշող դերակատարման համար, ինչպես նաև պետք է պատժամիջոցներ կիրառել այն անձանց նկատմամբ, ովքեր պատասխանատու են խաղաղ ցուցարարների նկատմամբ բռնի գործողությունների համար։ 
3. Եվրահանձնաժողովը պետք է դադարեցնի Վրաստանի և կառավարության կողմից արվող ծրագրերի ֆինանսավորումը։
4. Եվրոպական կառույցները պետք է բարձրացնեն Վրաստանի քաղհասարակության և ժողովրդավարական շարժումների ֆինանսավորումը, գտնեն աջակցման այլընտրանքներ։
5. ԵՄ-ն և նրա անդամ երկրները պետք է լայնածավալ և երկարաժամկետ աջակցություն տրամադրեն ընտրությունների դիտորդությանը ինչպե՛ս միջազգային կառույցների միջոցով, ինչպիսին է ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ-ը, այնպե՛ս էլ տեղական դիտորդներին՝  հոկտեմբերին կայանալիք խորհրդարանական ընտրությունների նախաշեմին։