Ծառայության ընթացքում առողջական խնդիրներ ձեռքբերած նախկին զինծառայողի վիճակը սրընթաց վատանում է․ ՀՀ-ն չի կատարում իր պարտավորությունները

Զինվորական ծառայության ընթացքում Գ․Մ․-ն ձեռք է բերել հիվանդություն, որը հետագայում դարձել է քրոնիկ և այժմ սրացման փուլում է ու կարող է ճակատագրական հետևանքներ ունենալ հետագա ողջ կյանքի համար։ 

Հայաստանի Հանրապետությունը անմիջական պարտավորություն է ստանձնել երաշխավորելու զինծառայողների առողջության պահպանումը, այդ թվում հիավնդություն ձեռք բերելու դեպքում տրամադրել պատշաճ բժշկակական օգնություն, սակայն անհրաժեշտ ջանքեր չի գործադրում  ծառայության հետևանքով հիվանդություն ձեռք բերած նախկին զինծառայողի առողջական խնդիրները լուծելու համար։

ՀՔԱՎ գրասենյակը ստանձնել է նախկին զինծառայող Գ․Մ․-ի իրավունքների պաշտպանությունը։ Պարտադիր ժամկետային զինվորական ծառայության ընթացքում Գ. Մ․-ն  ձեռք է բերել քրոնիկ հիվանդություն, որն էլ հանգեցրել է օրգանների ախտահարման։ Հիվանդությունը ձեռք բերելու հետևանքով զինծառայողը հոսպիտալացվել է, ստացել ստացիոնար բուժում։  ՀՀ ՊՆ Կենտրոնական ռազմաբժշկական հանձնաժողովի եզրակացությամբ՝ Գ. Մ․-ն  ոչ պիտանի է ճանաչվել զինվորական ծառայության համար և վաղաժամ զորացրվել, իսկ ՀՀ ՊՆ մեկ այլ եզրակացությամբ ԿՌԲՀ-ն հաստատել է, որ Գ. Մ․-ն  հիվանդությունը ձեռք է բերել զինվորական ծառայության ընթացքում։  

2019-ին զորացրվելուց հետո  Գ. Մ․-ն Միասնական սոցիալական ծառայության բժշկասոցիալական փորձաքննության գրասենյակի թիվ 8 փորձաքննական բաժին կողմից ենթարկվել է բժշկասոցիալական փորձաքննության,  ճանաչվել  3-րդ խմբի հաշմանդամ՝ մեկ տարի ժամկետով։ Նույն ախտորոշմամբ Գ. Մ․-ն  ճանաչվել է 3-րդ խմբի հաշմանդամ հաջորդ երկու՝ 2020 և 2021 թթ. վերափորձաքննությունների արդյունքում։ Յուրաքանչյուր անգամ հաշմանդամությունը սահմանվել է 1 տարի ժամկետով։ 2022-ին, սակայն, Միասնական սոցիալական ծառայության որոշմամբ Գ. Մ․-ն հաշմանդամ չի ճանաչվել։ Նշված որոշումը ՀՔԱՎ-ի փաստաբան Հ․Հակոբյանը բողոքարկել է ՀՀ վարչական դատարան, սույն թվականի հոկտեմբերի 19-ին հրապարակվելու է գործն ըստ էության լուծող դատական ակտը։

Առողջության պահպանման և հնարավոր վատթարացումը կանխելու նպատակով Գ. Մ․-ն պարբերաբար հոսպիտալացվել և ստացիոնար բուժում է ստացել բժշկական կենտրոններում։ Ստացիոնար բուժումը իրականացվել է պետության կողմից երաշխավորված անվճար բժշկական օգնության շրջանակներում։ Սկսած 17.11.2022 թ., երբ Միասնական սոցիալական ծառայության որոշմամբ Գ. Մ․-ն  հաշմանդամ չի ճանաչվել, նշված բժշկական օգնությունը նրան չի տրամադրվել։

Գ․Մ․-ի հիվանդությունը ներկայումս գտնվում է սրացման փուլում։ Բժշկական փաստաթղթերի տվյալները վկայում են, որ անհրաժեշտ հետազոտություններ ու  բուժում չստանալու դեպքում անխուսափելի են անդառնալի հետևանքները։ Այժմ նա չի ստանում որևէ տեսակի բուժում, քանի որ ընտանիքը չունի անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցները, իսկ պետությունը չի կատարում իր պարտավորությունները․

Հայաստանի Հանրապետությունը, ի դեմս ՀՀ պաշտպանության և առողջապահության նախարարությունների, ունի զինծառայողների, այդ թվում՝ զինվորական ծառայությունից վաղաժամ զորացրված զինծառայողների առողջության պահպանման անմիջական պարտավորություն. անձը, առողջ վիճակում զորակոչվելով զինվորական ծառայության, գտնվում է պետության պատասխանատվության ներքո և զինվորական պարտականությունները կատարելիս հիվանդություն ձեռք բերած, վիրավորում կամ վնասվածք ստացած անձանց նկատմամբ պետությունը պետք է դրսևորի առանձնահատուկ վերաբերմունք։

Սա բխում է թե՛ ՀՀ միջազգային պարտավորություններից, թե՛ ՀՀ Սահմանադրությունից՝

• ՀՀ Սահմանադրության 85-րդ հոդվածը սահմանում է, որ յուրաքանչյուր ոք, օրենքին համապատասխան, ունի առողջության պահպանման իրավունք:

• «Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների մասին» ՄԱԿ-ի   միջազգային դաշնագրի 12-րդ հոդված (դաշնագրին մասնակցող պետությունները ճանաչում են յուրաքանչյուր մարդու ֆիզիկական և հոգեկան առողջության առավելագույնս հասանելի մակարդակի իրավունքը), 

• Եվրոպայի խորհրդի Նախարարների կոմիտեի անդամ պետություններին ուղղված զինված ուժերի անդամների մարդու իրավունքների մասին թիվ 4 (2010) հանձնարարական, որի համաձայն՝ զինծառայողներն ունեն արժանապատիվ, անվտանգ և առողջության համար անվնաս աշխատանքային պայմանների իրավունք, 

ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակը Գ. Մ․-ի իրավունքների պաշտպանության համար գրություններ է ուղարկել ՀՀ պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանին և Առողջապահության նախարար Անահիտ Ավանեսյանին։ Առողջապահության նախարարությունը պատասխանել է, որ համաձայն «Պետության կողմից երաշխավորված անվճար և արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնության և սպասարկման մասին» թիվ 318-Ն որոշման զինծառայության ընթացքում ստացած վնասվածքի, հիվանդության պատճառով զորացրված անձինք, ովքեր ֆունկցիոնալության գնահատման արդյունքում հաշմանդամություն ունեցող անձ չեն ճանաչվել, կարող են օգտվել պետության կողմից երաշխավորված անվճար և արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնությունից՝ վերականգնողական անհատական ծրագրի շրջանակներում, սակայն այդ նույն շրջանակներում Գ․ Մ․ – ին անհրաժեշտ հետազոտումն ու բուժումը չի իրականացվում։ Մեջբերելով վերոնշյալ որոշումը՝ Պաշտպանության նախարարությունը պնդում է, որ Գ․Մ․-ի կարգավիճակը թույլ չի տալիս ներառվել Որոշման շահառուների շրջանակում։ 

Նախորդ երեք տարիներին ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակը իրավաբանական աջակցություն է ցուցաբերել 30 զինծառայողի, որոնք առողջական խնդիրները ձեռք  բերել զինվորական ծառայության ընթացքում։ Վերոնշյալը ցուցիչ է, որ պետությունը պատշաճ չի կատարում իր անմիջական պարտավորությունները, ինչի հետևանքով էլ խախտվում է զինծառայողների առողջության իրավունքը։ 

During military service, G.M. developed a disease, which later became chronic and is now in the exacerbation stage and can have fatal consequences for the rest of his life.

The Republic of Armenia has undertaken a direct obligation to guarantee servicemen’s health, including by providing appropriate medical aid in case of acquiring a disease. However, the RA is not making the necessary efforts to solve the former serviceman’s  health problems acquired as a result of military service.

HCAV undertook to protect former serviceman G.M.’s rights. During compulsory military service, G.M. acquired a chronic disease, which led to organ lesions. As a result of the disease, the serviceman was hospitalized and received stationary treatment. According to the conclusion of the RA MoD Central Military Medical Commission, G.M. was recognized unfit for military service and prematurely discharged. Further, by a different conclusion of the MoD, the Central Military Medical Commission confirmed that G.M. had acquired the disease during military service.  

After being discharged in 2019, G.M. underwent an expert examination in N 8 examination unit of the unified social service medical social expert examination office, and was recognized as a person with disability of third degree for a one year term. Third degree disability was recognized also during re-examinations for the next two years (2020 and 2021). Each time the disability was identified for a one-year term. In 2022, however, by the decision of the Unified Social Service, G.M. was not recognized as having a disability. HCAV advocate appealed this decision in the RA Administrative Court, and on October 19, the judicial act solving the merits of the case is to be published. 

G.M. was regularly hospitalized and provided stationary treatment in medical centers in order to maintain his health and prevent possible deterioration. Stationary treatment was provided in the frame of state-guaranteed free medical aid. On 17.11.2022, however, when G.M. was recognized as not having any disability, provision of medical aid ceased. 

Currently, G.M.’s disease is in the exacerbation phase. Medical documents indicate that not undergoing necessary examinations and not receiving necessary treatment will inevitably lead to irreversible consequences. He is currently not receiving any treatment, as his family cannot afford it, and the state is not implementing its obligations.

The Republic of Armenia, represented by the RA Ministry of Mod and Ministry of Health, has a direct obligation to maintain health of servicemen, including prematurely discharged servicemen: drafted healthy, a person is under state responsibility and the state should manifest a particular attitude towards persons who acquired a disease, got injured or wounded while implementing their military obligations. 

With the purpose of protecting G.M.’s rights, HCAV addressed letters to the RA Minister of Defense Suren Papikyan and Minister of Health Anahit Avanesyan. The Ministry of Health responded that according to N 318-N decision on “State-guaranteed free of charge and privileged medical aid and service”, persons discharged as a result of an injury, disease acquired during military service, who have not been recognized as having a disability as a result of functionality assessment, can avail themselves of state-guaranteed  free and preferential medical aid in the frame of individual rehabilitation program, yet G.M. is not receiving medical examinations and treatment in the frame of the same program. Invoking the aforementioned decision, the Ministry of Defense claims that G.M.’s status does not allow involving him in the list of beneficiaries falling within the scope of the decision.

Over the last three years, HCAV provided legal support to 30 servicemen, who had acquired health problems during military service. The aforementioned indicates that the state does not properly implement its obligations, as a result of which servicemen’s right to health is violated.

[:]