Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ

Helsinki Citizens' Assembly-Vanadzor

Քաղաքացիական վերահսկողություն և մշտադիտարկում

Օրենսդրական առաջարկություններ և վերլուծություն

Խաղաղասիրություն

Իրավական աջակցություն

Կարողությունների զարգացում

Մարդու իրավունքների վիճակը ՀՀ Զինված ուժերում

February 2, 2024

Գործունեություն | Իրավունքներ | Ծրագիր։ Զորակոչիկների եւ զինծառայողների իրավունքների պաշտպանություն | Պետական կառույցներ | Քաղաքացիական վերահսկողություն և մշտադիտարկում

Այսօր՝ փետրվարի 2-ին տեղի ունեցավ ՀՔԱՎ գրասենյակի նախաձեռնած «Մարդու իրավունքների վիճակը ՀՀ Զինված ուժերում» հանրային քննարկումը։ Քննարկման բանախոսներն էին

Արթուր Սաքունց, ՀՔԱՎ գրասենյակի նախագահ
Նազելի Մովսեսյան, ՀՔԱՎ գրասենյակի իրավապաշտպան
Ժաննա Ալեքսանյան, «Լրագրողներ հանուն մարդու իրավունքների» ՀԿ նախագահ
Կարեն Հարությունյան, ՀՀ Զինվորական դատախազի տեղակալ

Քննարկման բանախոսներից Ժաննա Ալեքսանյանը ներկայացրեց ԶՈՒ-ում մահվան առանձին դեպքերը․

Ժամկետային զինծառայող Ժորա Կարապետյանի մահվան դեպքից անմիջապես հետո «Լրագրողներ հանուն մարդու իրավունքների» ՀԿ-ն այցելում է Կարապետյանների ընտանիքին։ Ընտանիքը Ժորայի հետ տեղի ունեցածը համարում է բացահայտ սպանություն։ Զինծառայողի մահը վրա է հասել ճակատին երկու կրակոցից։ Ընտանիքում նշել էին, որ Ժորան համածառայակից Բախշիկ Խաչատրյանի հետ խնդիրներ է ունեցել, քանի որ հերթապահության ժամանակ քնել է։ Ըստ պատմածի՝ Բախշիկը Ժորային որպես պատիժ ասել է, որ պետք է բոլորի փոխարեն ամեն օր հերթապահի, ինչն էլ խորացրել է կոնֆլիկտը։ Նշենք, որ Ժարային վաշտի հրամանատրի հրամանով՝ դիրքերում 14-օրյա հերթապահությունից չորս օր անց, կրկին դիրքեր բարձանալու հրաման է տրվել։ Այս տեղեկությունը ևս հայտնել էին Ժորայի հարազատները՝ նշելով, որ տղան, եթե քնել է, ապա պատճառը գերհոգնածությունն է եղել։ Մանրամասները՝ ԱՅՍՏԵՂ։

Կարեն Դանիելյանը դժբախտ պատահարից առաջ «տագնապ» հրամանով բարձրացել է դիրքեր՝ իր հետ եղել են դիրքի ավագը և ևս երկու ժամկետային զինծառայող։ Ծնողների փոխանցմամբ՝ դիրքեր են բարձրացել, քանի որ թշնամու կողմից նախաձեռնվող դիվերսիայի վերաբերյալ տեղեկություն են ունեցել։ Հոր՝ Վարդան Դանիելյանի խոսքով՝ դիրքերում զինվորների միջև կոնֆլիկտ է եղել։ Մանրամասները՝ ԱՅՍՏԵՂ։

Արթուր Սաքունցը ներկայացրեց Եվրոպայի խորհրդի Նախարարների կոմիտեի առանցքային առաջարկությունները «Մուրադյանն ընդդեմ ՀՀ-ի» գործով։

Զինված ուժերում զինծառայողների նկատմամբ վատ վերաբերմունքի վերացման հարցում ՀՀ իշխանությունների կողմից ձեռնարկվող գործությունների և զինծառայողների հոգեբանական աջակցության վերաբերյալ Կազմակերպության հաղորդումներով ներկայացված մտահոգությունները և խնդիրներն իրենց արտացլումն են գտել 07․12․2023թ․ ԵԽ Նախարարների կոմիտեի որոշման մեջ, որտեղ, ի թիվս այլնի, ընդհանուր միջոցառումների մասով Կոմիտեն առաջարկել է ՀՀ իշխանություններին կատարել ներքոնշյալ գործողությունները։

* Տրամադրել վիճակագրական տվյալներ վերջին հինգ տարիներին զինված ուժերում ոչ մարտական պայմաններում մահվան դեպքերի քննության մասին։

* Հնարավորինս արագ զարգացնել զինված ուժերում խոշտանգումների, անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի մասին անանուն հաղորդումների մեխանիզմի ստեղծումը և այդ մասին տեղեկացնել Կոմիտեին։ Զեկուցել Կոմիտեին Մարդու իրավունքների ազգային ռազմավարությունից բխող գործողությունների ծրագրի համապատասխան գործողությունների կատարման վերաբերյալ։

* Տեղեկատվություն տրամադրել զինծառայողների նկատմամբ ոտնձգությունների, ինչպես նաև զինվորական ղեկավարության կողմից նրանց նկատմամբ բռնության ենթարկելու և վատ վերաբերմունքի կանխարգելման նպատակային միջոցառումների մասին։

* Քանի որ արդեն իսկ նախապատրաստվում է Ինքնասպանության և ինքնավնասման կանխարգելման ռազմավարության նախագիծը, Կոմիտեին տեղեկացնել ռազմավարությամբ նախատեսված գործողությունների, ընդունման ժամկետների և հետագա իրականացման համար նախատեսված քայլերի մասին, ինչպես նաև տրամադրել տեղեկատվություն զինծառայողներին պատշաճ հոգեբանական գնահատում և աջակցություն ցուցաբերելու ուղղությամբ ձեռնարկված քայլերի մասին։

* Տեղեկատվություն տրամադրել առողջական լուրջ խնդիրներով անձանց զինվորական ծառայության զորակոչելը բացառելու ուղղությամբ ձեռնարկված միջոցների մասին։

Նախարարների կոմիտեի որոշումը՝ https://hcav.am/muradyans-case-12-12-2023/։

ՀՔԱՎ գրասենյակի իրավապաշտպան Նազելի Մովսիսյանը ներկայացրեց ԶՈՒ-ում մահացության դեպքերի վիճակագրությունը 2018 թ. թավշյա հեղափոխությունից առաջ և հետո

* 2012-2017 թթ. ՀՀ և ԼՂՀ զինված ուժերում գրանցվել է զինծառայողների մահվան 418 դեպք(2016թ-ի 4-օրյա պատերազմի զոհերը ներառված չեն)։ ոչ մարտական պայմաններում զինծառայողների մավան դեպքերը կազմում են ընդհանուրի 66 %-ը ՝

դեպք։

* 2018 - 2023 թթ. ՀՀ և ԼՂՀ զինված ուժերում մահացել է 436 զինծառայող(44-օրյա պատերազմի զոհերը ներառված չեն)։2018 - 2023 թթ. ոչ մարտական պայմաններում զինծառայողների մավան դեպքերը կազմում են ընդհանուրի

%-ը։

2012 թ-ից մինչև 2018 թ. և դրանից հետո 6 տարիների ընթացքում՝ 2018 – 2023 թթ, զինված ուժերում զինծառայողների մահվան դեպքերի թիվն աճել է 4 %-ով։

Միաժամանակ ոչ մարտական պայմաններում զինծառայողների մահացությունների դեպքերի թիվն աճել է 29 %-ով՝ 276-ից դառնալով 355։

Ինչ վերաբերում է ինքնասպանության և սպանության դեպքերին, ապա նշված ժամանակահատվածներում դրանց թիվը գրեթե նույնն է, 2012 – 2017 թթ՝ 102 դեպք, 2018 – 2023 թթ.՝ 98 դեպք։

Առողջական խնդիրների հետևանքով մահվան դեպքերն ավելացել են 67 %-ով՝ 58-ից աճել են՝ հասնելով 97-ի։

Ավտովթարի հետևանքով մահացության դեպքերի թիվն աճել է 8-ով՝ գրեթե եռակի անգամ (3-ից դարձել է 11):

Ընդհանուր 2012 – 2023 թթ արձանագրվել է 854 զինծառայողի մահվան դեպք։

ՀՀ Զինվորական դատախազի տեղակալ Կարեն Հարությունյան ներկայացրեց զինծառայողների մահվան փաստով նախաձեռնված քրեական վարույթների ընթացքը և արդյունավետությունը դեպքերի պատճառների բացահայտման և կանխանգելման համատեքստում։

Յուրաքանչյուր ելույթին հաջորդեց կառուցողական հարցուպատասխան փուլը, որի ընթացքում քննարկվեց Զինված ուժերում մարդու իրավունքների պաշտպանության և խախտումների կանխարգելման ուղղությամբ անհրաժեշտ քայլերը։

Դիտումներ՝ 37