Արցախ․ Քաղհասարակության ներկայացուցիչների հայտարարությունը

2022թ. ապրիլի 13-ին ՀՀ վարչապետը ՀՀ Ազգային ժողովում հանդես եկավ ելույթով, որում անդրադարձավ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հնարավորին արագ խաղաղության պայմանագիր կնքելուն, սահմանների սահմանազատմանը և սահմանագծմանը, Արցախի կարգավիճակին, «միջազգային հանրության» ակնկալիքներին և այլ հարցերի:

 

ՀՀ վարչապետն իր խոսքում, մասնավորապես, նշել է. «Այսօր միջազգային հանրությունը մեզ կրկին ասում է՝ մի փոքր իջեցրեք Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցում ձեր նշաձողը և միջազգային մեծ կոնսոլիդացիա կապահովեք Հայաստանի և Արցախի շուրջ»:

 

ՀՀ վարչապետի ելույթից ակնհայտ է դառնում, որ նախապատրաստվում է գործընթաց, որը լրջագույն ու վտանգավոր հետևանքներ կարող է ունենալ Հայաստանի և Արցախի քաղաքացիների անվտանգության, մարդու հիմնարար իրավունքների ապահովման և երաշխավորման հետ կապված, և ի վերջո կարող է ինքնին հանգեցնել ապահովության և խաղաղության վտանգմանը։

 

2020թ նոյեմբերին ՌԴ-ի, Հայաստանի և Ադրբեջանի կողմից ստորագրված եռակողմ հայտարարությունից հետո դադարեցվեցին լայնածավալ պատերազմական գործողությունները, սակայն Ադրբեջանը պարբերաբար և բազմիցս խախտել է պայմանավորվածությունները: Մինչև այժմ այն չի վերադարձրել բոլոր գերիներին, բռնազավթել է Հայաստանի տարածքի առնվազն 41 քառ․կմ տարածքը՝ սպանելով և գերեվարելով զինծառայողների, հայտարարությամբ սահմանված հրադադարի ռեժիմի կոպիտ խախտումներով և սպառնալիքներով գրավել է տարածքներ (2020թ. դեկտեմբերի 12-ին Խծաբերդ և Հին Թաղեր գյուղերը, Դիզափայտ բարձունքը Հադրութի շրջանում, 2022թ. մարտի 24-ին Փարուխ գյուղը, որի բնակիչները լքել են գյուղը, և Քարագլուխ ռազմավարական նշանակության բարձունքը Ասկերանի շրջանում՝ վտանգելով տարածքի քաղաքացիական բնակչության անվտանգությունը), դիտավորյալ թիրախավորել քաղաքացիական բնակիչների (սպանելով 3-ի և վիրավորելով 10-ից ավելի անձի), ստեղծել է հումանիտար աղետ Արցախի բնակչության համար: Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ առաքելությունը ի վիճակի չէ լիարժեքորեն երաշխավորել Արցախի բնակիչների անվտանգությունը: Շարունակական ահաբեկչության տակ են գտնվում Հայաստանի սահմանամերձ բնակավայրերի բնակիչները, վտանգված են նրանց կյանքի, անվտանգության, սեփականության և այլ մի շարք իրավունքներ։

 

«Խաղաղության դարաշրջան բացելու» մասին Հայաստանի իշխանությունների կողմից արված հայտարարություններն ուղեկցվում են Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի և Արցախի հանդեպ շարունակվող ու անպատիժ մնացող սպառնալիքներով, ագրեսիվ գործողություններով, որոնք ուղեկցվում են պետական մակարդակով հայատյացությամբ, մշակութային հուշարձանների ոչնչացմամբ և Հայաստանի ու Արցախի պատմության ձևախեղմամբ։

 

Մենք, ներքոստորագրյալներս, գտնում ենք, որ այո՛, խաղաղությունը չունի այլընտրանք, սակայն չի կարող լինել իրական, արժանապատիվ և կայուն խաղաղություն, առանց իրավունքի հիման վրա անվտանգության երաշխավորման մի պետության հետ, որը հանդես է գալիս էթնիկ հայերի նկատմամբ ատելության քաղաքականությամբ, որի գործողությունները վկայում են խաղաղության օրակարգի կեղծ լինելու մասին՝ վարելով Հայաստանի պաշտպանունակությունը վերացնելու, Հայաստանին մեկուսացնելու և մշտական ագրեսիայի և սողացող անեքսիայի ենթարկելու անթաքույց քաղաքականություն:

 

Ադրբեջանի կառավարությունը, ոտնահարելով միջազգային իրավունքի սկզբունքները, որոնք պահանջում են վիճահարույց հարցերն ու հակամարտությունները լուծել բացառապես խաղաղ ճանապարհով, առանց ուժի կիրառման և սպառնալիքների, փորձում է Հայաստանին պարտադրել «խաղաղության պայմանագիր», սահմանազատման և սահմանագծման գործընթաց, որոնք չեն կարող համապատասխանել միջազգային իրավունքի չափանիշներին: 1969 թվականի Պայմանագրերի մասին Վիեննայի կոնվենցիայի համաձայն, ուժի կիրառման հարկադրանքով ստորագրված պայմանագիրը կարող է անվավեր ճանաչվել։ Բացի այդ, ցանկացած համաձայնագիր պետք է համապատասխանի Հայաստանի Հանրապետությաւն սահմանադրությանը։

 

Հայաստանի իշխանությունները պարտավոր են միջազգային բոլոր համապատասխան կառույցներում և բանակցությունների հարթակներում քննարկման առարկա դարձնել Ադրբեջանի կողմից միջազգային իրավունքի բոլոր նորմերի խախտումները, որոնք են պատերազմի սանձազերծումը, Արցախի և Հայաստանի դեմ ծավալած ագրեսիան, պատերազմական հանցագործությունները, որոնք կատարվել են Արցախի խաղաղ քաղաքացիական բնակչության և զինծառայողների նկատմամբ՝ ակնհայտ հայատյացության հիմքով: ՀՀ իշխանությունների և միջազգային հանրության պարտավորությունն է՝ ապահովել անհրաժեշտ անվտանգային երաշխիքները և բացառել Արցախի հայության էթնիկ զտումը և բնաջնջումը, ինչն անխուսափելի է լինելու Ադրբեջանի կազմում ցանկացած կարգավիճակով Արցախի ներառման դեպքում: Պետք է սպասել ՄԱԿ-ի Արդարադատության դատարանի որոշմանը՝ մինչև համաձայնագրի կնքումը, այնինչ Ադրբեջանը խախտում է մինչև իսկ դրա սահմանած միջանկյալ միջոցները։

 

Արցախի, ինչպես և Հայաստանի անվտանգության երաշխիքները կարող են ապահովվել միջազգային իրավունքի և գործիքակազմի լիարժեք կիրառմամբ և միջազգային կառույցների մասնակցությամբ, ինչի համար Հայաստանի կառավարությունը չի ձեռնարկել բավարար գործողություններ: Հայաստանի Հանրապետության ղեկավարությունը պարտավոր է անհրաժեշտ, արդյունավետ ջանքերը գործադրելու ՀՀ քաղաքացիների, Արցախի բնակիչների իրավունքների և անվտանգության պաշտպանության համար, և ոչ թե անգործությամբ և թերի աշխատանքով անպատիժ թողնել Ադրբեջանի շարունակվող ագրեսիան։

 

Պահանջում ենք ՀՀ ղեկավարությունից, առաջնահերթության կարգով, անմիջապես դիմել ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդ Ադրբեջանի սպառնալիքի և ագրեսիայի դեպքերով ապահովելու միջազգային պաշտպանության ու անվտանգության երաշխիքներ, իսկ ագրեսիան չվերացնելու դեպքում՝ կիրառելու սանկցիաներ։ Արցախի հանդեպ պետք է կիրառվի ՄԱԿ-ի «պաշտպանելու պարտավորության» (responsibility to protect) սկզբունքը և խաղաղության համաձայնագրի կնքումից առաջ պետք է տեղակայվի միջազգային իրավական մանդատի ներքո գործող խաղաղապահ առաքելություն՝ ապահովելու երաշխիքներ խաղաղ բնակչության համար էթնիկ բնաջնջման վտանգից միջազգային իրավունքի շրջանակներում։ Հայաստանին ու Ադրբեջանին խաղաղ համակեցության կոչեր անող միջազգային հանրությունը պետք է պատրաստ լինի հաղթահարել աշխարհաքաղաքական տարաձայնությունները՝ Արցախում համատեղ խաղաղապահ առաքելություն իրականացնելու համար։

 

Պահանջում ենք ՀՀ ղեկավարությունից` ՄԱԿ մարդու իրավունքների խորհրդում քննարկման առարկա դարձնել Արցախում մարդու իրավունքների և մարդասիրական իրավունքի խախտումները՝ երաշխավորելու խախտումների արձանագրումն ու ապագա հնարավոր խախտումների կանխարգելումը:

 

Սոնա Այվազյան

Արթուր Սաքունց

Արաքս Մելքոնյան

Ստեփան Գրիգորյան

Օլեգ Դուլգարյան

Էդգար Խաչատրյան

Թամարա Գևորգյան

Լարիսա Մինասյան

Գենյա Պետրոսյան

Գայանե Աբրահամյան

Դավիթ Ամիրյան

Գյուլնարա Շահինյան

On April 13, 2022 in his speech at the RA National Assembly the Prime Minister discussed the conclusion of a peace agreement between Armenia and Azerbaijan, the demarcation of the borders, the status of Artsakh, the expectations of the “international community” and other issues.

 

In his speech, the RA Prime Minister, in particular, noted. “Today, the international community is telling us again to lower your bar on the status of Nagorno Karabakh, to ensure greater international consolidation around Armenia and Artsakh.”

 

It is obvious from the speech of the RA Prime Minister that some process is in preparation which may have serious and dangerous consequences for the security of the citizens of Artsakh, the guarantee of fundamental human rights, and may ultimately lead to the endangerment of security and peace.

 

Large-scale hostilities ceased after the trilateral statement signed by Russia, Armenia and Azerbaijan in November 2020 though Azerbaijan has repeatedly violated the agreements.

 

Until now, Azerbaijan has not returned all the captives, it has occupied at least 41 square kilometers of Armenia, killing, capturing servicemen, violating the ceasefire, threatening to occupy territories (on December 12, 2020 Khtsaberd and Hin Tagher villages, Dizapayt hill in Hadrut region, on March 24, 2022, the village of Parukh, whose residents left the village and Karaglukh strategic hill in the Askeran region, endangering the security of the civilian population in the area), deliberately targeting civilians (killing 3, injuring more than 10 people), created a humanitarian catastrophe for the population of Artsakh. The peacekeeping mission of the Russian Federation is not able to fully guarantee the security of the people of Artsakh. The residents of the border settlements of Armenia are under constant terror, their life, security, property and other rights are endangered.

 

The statements made by the Armenian authorities on the opening of the “Age of Peace” are accompanied by Azerbaijan’s ongoing and unpunished threats against Armenia and Artsakh, aggressive actions, which are accompanied by state-level hatred towards Armenians, destruction of cultural monuments, and distortion of the history of Armenia and Artsakh.

 

We, the undersigned, believe that yes, there is no alternative to peace, but there can be no real, dignified, lasting peace without a law-abiding state with a policy of hatred towards ethnic Armenians, whose actions prove on the falsity of the peace agenda, pursuing an open policy of eliminating Armenia’s defense capabilities, isolating Armenia, perpetual aggression and annexation.

 

The government of Azerbaijan, violating the principles of international law, which require the settlement of disputes and conflicts exclusively by peaceful means, without the use of force or threats, is trying to impose on Armenia a “peace treaty”, a demarcation process that does not meet international law standards. Under the 1969 Vienna Convention on the Law of Treaties, a treaty signed under duress may be declared invalid. In addition, any agreement must comply with the Constitution of the Republic of Armenia.

 

The Armenian authorities are obliged to discuss all violations of international law by Azerbaijan, such as the unleashing of war, aggression against Artsakh, war crimes committed against the civilian population of Artsakh, servicemen, and obvious hatred towards Armenians in all relevant international structures and negotiation platforms. It is the responsibility of the Armenian authorities and the international community to provide the necessary security guarantees and to exclude the ethnic cleansing and annihilation of the Armenians of Artsakh, which will be inevitable if Artsakh is included in Azerbaijan in any capacity. It is imperative to wait for the decision of the UN Court of Justice before the agreement is signed, while Azerbaijan violates the interim measures it has set.

 

The security guarantees of Artsakh, as well as of Armenia, can be ensured by the full application of the toolkit of international law, with the participation of international organizations, for which the Armenian government has not taken sufficient actions. The leadership of the Republic of Armenia is obliged to make necessary, effective efforts aimed at the protection of the rights of the citizens of the Republic of Armenia and the people of Artsakh and not to leave the ongoing aggression of Azerbaijan unpunished by inaction and imperfect effort.

 

We urge the Armenian leadership to immediately apply to the UN Security Council as a matter of priority to ensure international protection and security guarantees in the event of threat and aggression by Azerbaijan and to impose sanctions in case the aggression is not stopped. The principle of “responsibility to protect” of the UN should be applied to Artsakh. The international community calling for peaceful coexistence between Armenia and Azerbaijan must be ready to overcome geopolitical differences in order to carry out a joint peacekeeping mission in Artsakh.

 

We urge the Armenian leadership to discuss the human rights and the humanitarian law violations in Artsakh at the UN Human Rights Council to ensure that violations are recorded and that possible further violations are prevented.

 

Sona Ayvazyan

Arthur Sakunts

Araks Melkonyan

Stepan Grigoryan

Oleg Dulgaryan

Edgar Khachatryan

Tamara Gevorgyan

Larisa Minasyan

Genya Petrosyan

Gayane Abrahamyan

David Amiryan

Gyulnara Shahinyan

Inga Zarafyan

[:]