Խոշտանգումներից մինչև մրցանակներ

Մհեր Ենոքյան

«Հետքի» թղթակիցը «Նուբարաշեն» բանտից

Սիրելի ընթերցողներ, ուրախ լուր եմ ստացել հարազատներիցս. մասնակցելով լրագրողական մրցույթների` դեկտեմբերի 13-ին մրցանակակիր եմ դարձել՝ ստանալով պատվոգրեր, արձանիկներ, գիրք՝ Սերգեյ Փարաջանովի բանտային օրերի մասին ու դրամական պարգև: Ինչպես գիտեք, օրենքն արգելում է ցմահ բանտվածին նման միջոցառումների ներկա գտնվել: Մրցանակները դեռ չեմ տեսել, դրանք հանձնվել են մայրիկիս, բայց հնարավոր է Քրեակատարողական ծառայության ղեկավարի հատուկ թույլտվության դեպքում մրցույթների կազմակերպիչներն այցելեն «Նուբարաշեն» կլոր բանտ ու անձամբ հանձնեն մրցանակները: Գիտեմ, որ մրցանակներ են ստացել ներկա ու նախկին դատապարտյալներ ու տարբեր լրագրողներ: Շնորհավորում եմ նրանց ու շնորհակալություն հայտնում ժյուրիի անդամներին, հովանավորներին ու կազմակերպիչներին:

Բանտային պայմաններում կրթություն ստանալու իր փորձառությունը բարձրափայնելու համար։

Լրագրողական մրցույթներին ներկայացրել էինք Սլավոնական համալսարանում իմ հնգամյա ուսումնառության, մահապատժի տարիների խոշտանգումների, ցմահների խնդրի լուծումների մասին պատմող իմ հրապարակումները, որոնք տպագրվել էին hetq.am կայքում:

Քանի որ խոշտանգումներից զերծ լինելու իրավունքի մասին հրապարակումները նույնպես մրցույթի թեմատիկայի մեջ էին, մի պատմություն էլ հիշեցի, որի մասին երբեք չեմ գրել:

2005թ. փախուստի նախապատրաստության կեղծ մեղադրանքով ինձ տարել էին պատժախուց: Իսկ մինչ այդ 7 աշխատակից դաժանաբար ծեծել էին ինձ, այն էլ՝ ձեռքերս հետևից շղթայված վիճակում: Այս խոշտանգման մասին ժամանակին բարձրաձայնեց Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեն: Բանտ այցելեցին թե՛ ՄԻՊ-ի, թե’ Դիտորդական խմբի անդամները, որոնք արձանագրեցին մարմնիս վրայի բազմաթիվ վնասվածքները: Պատժախցում էի, բայց պահանջեցի, որ զբոսանք տրամադրեն և թույլատրեն հարազատներիս բերած սննդամթերքն ինձ փոխանցել: Բանտի աշխատակիցները ծիծաղեցին և զարմացած կրկնեցին այն, ինչը որպես «օրենք» կրկնում էին տասնյակ տարիներ.

-Պատժախցում զբոսանք չի թույլատրվում, չի թույլատրվում դրսից սնունդ, կարցերում չի տրամադրվում նախաճաշ ու ընթրիք, մենակ ճաշ ու մի կտոր հաց:

Հատուկ մրցանակ

Բոլորը գիտեին, թե սա է օրենքը: Բայց պահանջեցի համապատասխան գրված օրենքը. 2005թ. ապրիլին ինձ չկարողացան ցույց տալ նման արգելանքներ դնող որևէ օրենք: Նկատի ունենալով նաև ՄԻՊ-ի և Դիտորդական խմբի ներգրավվածությունը`«Նուբարաշեն» բանտի պատմության մեջ առաջին անգամ ինձ՝ պատժախցում փակված բանտարկյալիս, զբոսանք տրամադրեցին: Ժամեր անց ընդունեցին նաև հարազատներիս բերած սննդամթերքը: Լավ հիշում եմ, որ հենց պատժախցում երկու բարձրաստիճան աշխատակիցներ քննարկում էին.

-Մոր սարքած ճաշերը թողնենք, բա՛, էս բանաններն ու շոկոլադը կարելի՞ ա:

-Ինձ թվում ա՝ չի կարելի, դե՛, դա ճոխություն ա կարցերում (պատժախուց):

Ճոխության պահով առարկեցի, և ինձ հանձնեցին ամբողջ հանձնուքը: Պատժախցում ուտելիք տաքացնելու հնարավորություն չկար, և մայրիկիս սարքած բորշչը սառը-սառը, բայց գերագույն հաճույքով կերա. շատ սոված էի, իսկ հետո էլ սառը սուրճը խմեցի բանանով ու շոկոլադով: Դա աննախադեպ երևույթ էր «Նուբարաշեն» բանտի պատժախցում:

Եթե չեմ սխալվում, եվրոպական կառույցների պահանջով փակեցին «Նուբարաշենի» նախկին պատժախցերի հատվածը, որը գտնվում էր հողի տակ, և այդ խցերը 3 քառակուսի մետր էին, մութ, խոնավ, առանց զուգարանի:

Հետսովետական Հայաստանը կամաց-կամաց Եվրոպայի պարտադրմամբ սկսեց բացել փակ համակարգի դռները հանրության առաջ: Իմ կողմից կարող եմ ասել, որ անընդհատ պայքարել եմ, չեմ լռել ու համակերպվել, բարձրաձայնել եմ խնդիրների մասին: Շատ բան է փոխվել բանտային համակարգում՝ կադրեր, մտածողություն, պայմաններ: Արդյունքում՝ այսօր դատապարտյալների ձայնը հարյուրապատիկ անգամ ավելի լսելի է որոշումներ կայացնողների համար, քան նախկինում էր: