Զորակոչից խուսափելու մեջ մեղադրվող Վ․ Ս․-ի գործը կարճվեց․ քննիչը ԿԲՀ գործողություններում կարգի խախտում է արձանագրել

Զինծառայությունից խուսափելու մեջ մեղադրվող զորակոչիկի քրեական գործը կարճվեց․ առողջական խնդիրներն արձանագրելուց հետո, վիրահատական միջամտություն առաջարկելու փոխարեն, միանգամից զինծառայությանը սահմանափակումով պիտանի են ճանաչել, ինչը կարգի խախտում է։

Զորակոչիկ Վ․ Ս․-ը դեռևս 2019 թ․-ին էր զինծառայությանը սահմանափակումով պիտանի ճանաչվել այն դեպքում, երբ առողջական վիճակի զննության արդյունքում նրա ոչ բոլոր գանգատներին են ուշադրություն դարձրել, իսկ վերջնական եզրակացության մեջ նշված կծվածքի խնդրի շտկման համար էլ վիրահատական միջամտություն չեն առաջարկել, ինչը սահմանված է ՀՀ Կառավարության 404-Ն որոշմամբ։ Զորակոչիկը ստիպված է եղել հրաժարվել զորակոչի ծանուցումից, ինչի համար էլ նրա նկատմամբ քրեական գործ է հարուցվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 327-րդ հոդվածի 1-ին մասով (զինծառայությունից խուսափելու հիմքով)։

Մինչդեռ զորակոչիկն ուղղակի համաձայն չի եղել  իր վերաբերյալ կայացված որոշման հետ և դրա համար հիմքեր է ունեցել։ Հարուցված քրեական գործի շրջանակում էլ նա բազմիցս նշել է, որ բանակ զորակոչվելուց չի խուսափում, այլ ընդամենը պահանջում է լրաժեք հետազոտել և արձանագրել իր առողջական բոլոր խնդիրները։ Նա նաև նշել է, որ պատրաստ է կրկին փորձաքննվել։ Չնայած սրան՝ քրեական գործի շրջանակում նշանակված դատաբժշկական փորձաքննությունը նույն  արդյունքն է տվել՝ ըստ դրա՝ ի սկզբանե նշված ախտորոշումը հաստատվել է, Վ․ Ս․-ին նորից ներկայացրել են զորակոչի։ Այս պարագայում նրան այլ բան չէր մնում, քան նորից հրաժարվելու ծանուցումն ստանալուց, քանի որ այն պատճառները, որոնց համար նա առաջին անգամ էր հրաժարվել, շարունակում էին մնալ չվերացված։

Վ․ Ս․-ի իրավունքների պաշտպանությունն ստանձնել է ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակի փաստաբան Հայկ Հակոբյանը։ Նրա աջակցությամբ զորակոչիկը կարողացել է վերականգնել իր խախտված իրավունքները։ 

Կրկնակի հանձնաժողովային դատաբժշկական փորձաքննություն նշանակելու միջնորդության հիման վրա ՀՀ քննչական կոմիտեի զինվորական քննչական գլխավոր վարչության 7-րդ կայազորային քննչական բաժնի ՀԿԳ քննիչ Տ․ Բաբայանը հիմնավոր է համարել այն հանգամանքը, որ խախտվել է Կառավարության որոշմամբ սահմանված կարգը․ զորակոչի ընթացքում, նախքան պիտանիության վերաբերյալ որոշում կայացնելը, զորակոչիկին վիրահատություն չի առաջարկվել, ինչպիսի պայմաններում նրա արարքում հանցակազմ չկա, և 2021 թ․ հոկտեմբերի 6-ին քրեական գործը կարճվել է։ 

Սրա հիման վրա՝ զորակոչիկին կառաջարկվի վիրահատություն, որի արդյունքներով էլ արդեն նոր որոշում կկայացվի։ 

Հավելենք, որ Կառավարության 404-Ն որոշմամբ նախատեսված է, որ մի շարք առողջական խնդիրների դեպքում պետք է առաջարկվի վիրահատություն, և միայն դրանից հետո կարելի է որոշում կայացնել զորակոչիկի՝ զինծառայությանը պիտանիության վերաբերյալ։ Այստեղ էլ այլ խնդիր կա․ հաճախ պետպատվերի շրջանակում առաջարկվում է հնարավորինս էժան և ըստ այդմ՝ անարդյունավետ վիրահատական միջամտություն, այնինչ զորակոչիկներին պետք է առաջարկվի հնարավորինս արդյունավետ և որակյալ բուժօգնություն։

Վ․ Ս․-ի դեպքը, սակայն, միակը չէ։ Որպես կանոն՝ իրենց վերաբերյալ կայացված որոշումների հետ անհամաձայնություն ունեցող զորակոչիկների հիմնավորումները քննարկելու փոխարեն՝ նրանց նկատմամբ քրեական գործ են հարուցում՝ ստանձնելով զորակոչ ապահովող մարմնի գործառույթ։

Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակը այս խնդրին անդրադառնում է տարիներ շարունակ ինչպես առանձին գործերով, այնպես էլ՝ վերլուծություններով և ներկայացնում առաջարկներ։ Խնդիրը նրանում է, որ կայազորային քննչական մարմինները հարուցված քրեական գործերի շրջանակում նշանակում են միայն դատաբժշկական փորձաքննություններ, ինչը հնարավորություն չի տալիս քննելու բողոքի հիմքերը։ Իսկ դա հնարավոր կլիներ ռազմաբժշկական փորձաքննության միջոցով, ինչը, չնայած ՀՔԱՎ-ի շարունակական ահազանգերին ու առաջարկներին, չի իրականացվում։ Ավելին՝ կայազորային քննչական մարմինները նման դեպքերում  զորակոչիկներին հորդորում են «վերանայել» որոշումը՝ դուրս գալով իրենց լիազորությունների շրջանակից։

Այս խնդրի լուծման համար վերստին առաջարկում ենք արձանագրել զորակոչիկների բոլոր գանգատներն ու առողջական խնդիրները, իսկ Կենտրոնական բժշկական հանձնաժողովին՝ ապահովել, որ անհրաժեշտության դեպքում առաջարկվի և իրականացվի վիրահատություն,  զորակոչիկի համաձայնության դեպքում։

Պարտադիր զինվորական ծառայության հերթական զորակոչից խուսափելու դեպքի առթիվ հարուցված քրեական գործերի մասով առաջարկում ենք․

• հաշվի առնել, որ անձը վիճարկում է իրեն զինծառայությանը պիտանի կամ սահմանափակումով պիտանի ճանաչելու որոշումը, և անձի արարքին քրեաիրավական գնահատական պետք է տալ այդ որոշման իրավաչափության հարցը պարզելուց հետո,

• նախաքննության ընթացքում դատաբժշկական հանձնաժողովային փորձաքննություն նշանակելու փոխարեն՝ նշանակել դատաբժշկական և ռազմաբժշկական համալիր փորձաքննություն, 

• նախաքննության ընթացքում հայտարարված հերթական զորակոչի ընթացքում զորակոչիկի անձնական գործը չուղարկել և զորակոչիկին չհորդորել ներկայանալ ՀՀ ՊՆ զորակոչային և զորահավաքային համալրման ծառայության տարածքային ստորաբաժանում՝ զինվորական ծառայությանը պիտանի կամ սահմանափակումով պիտանի լինելու մասին հարցը կրկին պարզելու, և այդ հանգամանքով պայմանավորված՝ չձգձգել նախաքննության ընթացքը։

The case of a conscript charged with avoidance of military service was discontinued: after recording health problems, instead of offering an operation, they immediately recognized him fit for military service with limitations, which is a procedure violation.

Conscript V.S. was recognized fit for military service with limitations back in 2019, while not all of his complaints were taken into account during his health state examination, and he was not offered an operation to correct his bite problem, which is enshrined in the RA Government’s decision 404-Ն. The conscript had to refuse the call-up notice, as a result of which a criminal case was initiated against him under Article 327 part 1 of the RA Criminal Code (avoidance of military service).

Whereas, the conscript simply did not agree with the decision concerning himself and had grounds for that. In the frame of the initiated criminal case, he repeatedly mentioned that he did not avoid being drafted to the army, but merely claimed to have  all of his health problems fully examined and recorded . He also mentioned that he was ready to undergo one more expert examination. Despite this, the forensic medical examination appointed in the frame of the criminal case gave the same results and the initial diagnosis was confirmed, after which V.S. was presented for call-up.In these conditions, he had no alternative besides rejecting to receive the notice, since the reasons why he refused to get the notice the first time were still unsolved.

HCA Vanadzor advocate Hayk Hakobyan undertook protection of V.S.’s rights. With the advocate’s support, the conscript managed to restore his violated rights.

Based on the petition to assign one more commission-held forensic medical examination, T. Babayan, PIC investigator of the Seventh Garrison Investigative Unit of General Military Investigative Department of the RA Investigative Committee, considered grounded the condition that the procedure established by the Government’s decision was violated: during the call-up, before making a decision on fitness of the conscript, he was not offered an operation, and in such conditions, there is no corpus delicti in his action, thus the criminal case was discontinued on 6 October 2021. 

Based on this, the conscript will be offered to undergo an operation, and the results of the operation will be the basis for a further decision.

Also, the Government’s decision 404-Ն specifies that in case of a number of health problems, an operation shall be offered and only after that is it allowed to make a decision regarding the conscript’s fitness for military service. There is another problem here: often, in the frame of state-funded medical interventions, the cheapest and thus the most ineffective operation is offered, while conscripts should be offered the most effective and quality medical aid possible.

However, V.S.’s case is not rare. As a rule, instead of discussing substantiations presented by conscripts who do not agree with the decisions regarding their fitness for military service, they initiate a criminal case against them by thus undertaking a function of the body ensuring the call-up.

For years on end, Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor has been addressing this issue both through relevant cases and analyses, and also presenting recommendations.The problem is that in the frame of initiated criminal cases, garrison investigative bodies assign only forensic medical examinations, which does not give an opportunity to discuss grounds of appeals. This would be possible through military medical examination, which is not implemented despite HCA Vanadzor continuously raising the issue and presenting recommendations. Moreover, in such cases, garrison investigative bodies call on conscripts to review their decision and thus go beyond their authority.

To solve this issue, we once again recommend recording all complaints and health problems of conscripts and recommend the Central Medical Commission to ensure that an operation be offered and implemented when necessary, upon the relevant conscript’s consent.

In terms of criminal cases initiated based on avoidance of a regular military service call-up, we recommend the following:

• to take into account that a person challenges the decision on recognizing him fit for military service or fit for military service with limitations, and give this action a criminal-legal assessment only after checking legality of that decision,

• instead of assigning a forensic medical commission examination during the preliminary investigation, to assign a forensic medical and military medical complex examination,

• during a regular call-up announced during the preliminary investigation, not to send the conscript’s personal case and not to urge the conscript to go to the RA MoD Conscription and Mobilization Service territorial subdivision to once again clarify the issue of being fit for military service or fit for military service with limitations, and not to prolong the preliminary investigation process based on this condition.

[:]