ՀՀ Վճռաբեկ դատարանը 2018 թ. սեպտեմբերի 24-ին որոշում է կայացրել, որ բարոյական վնասի փոխհատուցման պահանջով հայցի դեպքում ևս հայցվոր կողմը պետք է ազատվի պետական տուրք վճարելուց:

Վճռաբեկ դատարանն իր այս որոշումը կայացրել է 2015 թ. «Արմավիր» ԲԿ-ում մահացած 4-ամյա Կարինեի իրավահաջորդ Հակոբ Հովհաննիսյանի և նրա ներկայացուցիչ, ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակի փաստաբան Անի Չատինյանի դիմումի հիման վրա:

Հակոբ Հովհաննիսյանն և նրա ներկայացուցիչը երեխայի մահվան մեջ մեղադրված բժշկուհի Անահիտ Պետրոսյանից, «Արմավիր» ԲԿ-ից ու ՀՀ Կառավարությունից 15.000.000 ՀՀ դրամի չափով բարոյական վնասի փոխհատուցում ստանալու պահանջով հայցը Արմավիրի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարան էին ներկայացրել 2017 թ. սեպտեմբերի 20-ին:

Դատարանն այն հրաժարվել էր վարույթ ընդունել պետական տուրքը վճարած չլինելու պատճառով, չնայած նրան, որ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքով` հանցագործությամբ պատճառված վնասի փոխհատուցման պահանջով հայցի դեպքում հայցվորն ազատվում է պետական տուրքից: Դատարանն իր դիրքորոշումը հիմնավորել է նրանով, որ օրենքը վերաբերում է նյութական վնասի փոխհատուցում պահանջելու հայցերին:

Նույն դիրքորոշումն է արտահայտել նաև ՀՀ Քաղաքացիական վերաքննիչ դատարանը 2017 թ. դեկտեմբերի 18-ի որոշմամբ և մերժել առաջին ատյանի դատարանի որոշման դեմ վերաքննիչ բողոքը:

Վերաքննիչ դատարանի որոշման դեմ վճռաբեկ բողոքը ներկայացվել է 2018 թ. հունվարի 8-ին:

Վճռաբեկ բողոքը հիմնավորել են նրանով, որ հայցվորը վնասի փոխհատուցում է պահանջում, իսկ ՀՀ Քրեական դատավարության օրենսգրքով «վնաս» է համարվում դրամական չափման ենթակա բարոյական, ֆիզիկական, գույքային վնասը:

Ինչը ենթադրում է, որ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված «հանցագործությամբ պատճառված վնաս» եզրույթը պետք է ներառի ինչպես նյութական, այնպես էլ՝ բարոյական վնասը:

Հայցվորները նշել են նաև, որ վնասի փոխհատուցման պահանջով հայցը պետական տուրք չվճարելու պատճառով վարույթ չընդունելը խախտում է Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայով և ՀՀ Սահմանադրությամբ ամրագրված իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցի իրավունքը, ինչպես նաև ՀՀ Սահմանադրությամբ ամրագրված վնասի հատուցման իրավունքը:

ՀՀ Վճռաբեկ դատարանը բավարարել է բողոքն ու ուշագրավ դիտարկումներ արել այդ հարցի շուրջ:

Մասնավորապես՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ տուժողն ու նրա իրավահաջորդը իրավունք ունեն սահմանված կարգով ստանալու քրեական օրենսգրքով չթույլատրված արարքով պատճառված ինչպես նյութական, այնպես էլ բարոյական և գույքային վնասի փոխհատուցում:

Վճռաբեկ դատարանը փաստել է, որ «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածով արտոնությունների սահմանման հիմքում ընկած է հանցագործության հետևանքով վնաս կրած անձանց փոխհատուցում ստանալու իրավունքը և որ արտոնությունները ներառում են նաև պետական տուրքից ընդհանրապես ազատվելու հնարավորությունը: Դատարանը սա դիտարկել է դատական պաշտպանության և հանցագործությամբ պատճառված վնասի փոխհատուցում ստանալու իրավունքի համատեքստում և հաստատել է, որ այդ իրավունքների իրացման համար անհրաժեշտ է տրամադրել բավարար դատավարական երաշխիքներ: Այսինքն՝ անհրաժեշտ է, որ վնասի փոխհատուցման պահանջով հայցվորները դատարան դիմելիս ազատվեն պետական տուրքի վճարումից:

Այսպիսով՝ Վճռաբեկ դատարանը իր՝ 2018թ. սեպտեմբերի 24-ի որոշմամբ իրավաչափ չի համարել Վերաքննիչ դատարանի որոշումը և բավարարել է դրա դեմ Հ. Հովհաննիսյանի ու նրա ներկայացուցիչ Անի Չատինյանի վճռաբեկ բողոքը:

On September 24, 2018, the RA Court of Cassation made a decision that a plaintiff should also be exempted from paying a state duty in case of filing a claim with the demand of compensation for moral damage.

The Court of Cassation made this decision based on the application of  the successor of the four-year-old Karine who died in ‘Armavir’ MC in 2015 and the successor’s representative, HCA Vanadzor lawyer Ani Chatinyan.

On September 20, 2017, Hakob Hovhannisyan and his representative submitted a claim to Armavir region General Court of Jurisdiction demanding a compensation of 15,000,000 AMD from doctor Anahit Petrosyan – charged with the child’s death- and the RA government.

The Court refused to take proceedings reasoning that the state duty was not paid despite the fact that according to the RA law ‘On state duty’, a plaintiff is exempted from state duty payment in case of filing a claim with the demand of a compensation for a damage caused by a crime. The Court  substantiated its position by saying that the law concerned claims demanding a compensation for material damage.

The RA Court of Civil Appeals also expressed the same position in its decision made on December 18, 2017, and refused the appeal complaint against the decision of the Court of First Instance.  

The cassation appeal against the decision of the Court of Appeals was submitted on January 8, 2018.

The cassation complaint was substantiated by the fact that the plaintiff demands a compensation of damage, while, according to the Criminal Procedure Code of the Republic of Armenia, damage is the moral, physical, property damage subject to monetary measurement.

This implies that ‘damage caused by a crime’ term defined by the RA law ‘On state duty’ must include both material and moral damage.

The plaintiffs also mentioned that not taking the proceedings of a claim demanding a compensation for a damage because of the state duty not being paid is a violation of the right to the effective method of legal protection fixed by the European Convention on Human Rights and the RA Constitution, as well as the right to compensation for a damage fixed by the RA Constitution.

The RA Court of Cassation upheld the complaint and made remarkable observations on the issue.

In particular, the Court of Cassation recorded that the victim and his successor have the right to get a compensation, by the established order, both for material, as well as moral and property damage caused by an action prohibited by the criminal code.

The Court of Cassation stated that the basis of the privileges defined by the RA law Article 22 is the right of people who suffered damage to get a compensation and that privileges also include the opportunity to be generally exempted from the state duty. The Court observed this in the context of judicial protection and the right to compensation for a damage caused by a crime and confirmed that it is necessary to provide sufficient judicial guarantees for the implementation of those rights.  That is to say, it is necessary that when applying to the Court, plaintiffs demanding a compensation for a damage be exempted from the state duty payment.

Thus, by its decision made on September 24, 2018, the Court of Cassation did not consider the decision of the Court of Appeals to be legitimate and upheld H. Hovhannisyan and his representative Ani Chatinyan’s cassation complaint against it.

[:]