Ժնև (ապրիլի 14, 2020թ․) – Covid-19-ի համավարակը մարդու իրավունքների աննախադեպ մարտահրավերներ է առաջացրել ամբողջ աշխարհում։ «Ողջունում եմ կառավարությունների, միջազգային կազմակերպությունների և քաղհասարակության համատեղ ջանքերը՝ հանրությանը առողջապահական վտանգից պաշտպանելու հարցում։ Մարդու իրավունքները որպես ելակետ ընդունելով՝ մենք համավարակը հաղթահարելու և ապագայի համար դիմադրողականություն զարգացնելու ավելի լավ հնարավորություն կունենանք»,- իր հայտարարության մեջ ասել է Խաղաղ հավաքների և միավորումների ազատության իրավունքների հարցերով ՄԱԿ-ի հատուկ զեկուցող Կլեման Վուլը։
«Ոչ մի երկիր կամ կառավարություն չի կարող հաղթահարել այս ճգնաժամը մենակ։ Համավարակի դեմ պայքարում քաղհասարակության կազմակերպությունները պետք է դիտարկվեն որպես ռազմավարական գործընկերներ։ Այդ իսկ պատճառով անհանգստացած եմ տարբեր երկրների քաղհասարակության կազմակերպությունների հետ առցանց խորհրդատվության ժամանակ ստացված տեղեկություններով, որոնք վկայում են բազմաթիվ մտահոգիչ միտումների և սահմանափակումների մասին, այդ թվում՝ քաղհասարակության՝ արդյունավետ հակազդմանն աջակցելու կարողության հետ կապված»։
Շատ պետություններ ընդունել են հանրային հավաքները, ինչպես նաև տեղաշարժման ազատությունը սահմանափակող օրենքներ։ Հանրային առողջապահության հիմքով սահմանափակումներն արդարացված են, եթե դրանք անհրաժեշտ և համաչափ են հանգամանքների լույսի ներքո։ Ցավոք, քաղհասարակության կազմակերպությունների հետ հազվադեպ են խորհրդատվություններ անցկացվել հակազդման համապատասխան միջոցների մշակման կամ վերանայման ընթացքում, և շատ դեպքերում այս օրենքների և կարգավորումների ընդունումը հարցեր է առաջացրել։ Բացի դրանից՝ այդ օրենքները և կարգավորումները ընդարձակ և անորոշ են, և շատ քիչ բան է արվել՝ այս նոր օրենքների վերաբերյալ ճշգրիտ տեղեկատվությունը ընդարձակ և ժամանակին տարածելու համար, ինչպես նաև՝ ապահովելու, որ կիրառվող պատիժները լինեն համաչափ, կամ որ դրանց հետևանքները լիովին հաշվի առնվեն։ Շատ դեպքերում այս միջոցները հարկադրվում են խտրական ձևով․ ընդ որում՝ ընդդիմության ներկայացուցիչներն ու խմբերը, այդ թվում նաև՝ խոցելի համայնքները, դառնում են գլխավոր թիրախը։
Հատկապես մտահոգիչ են այն դեպքերը, երբ կառավարություններն օգտագործում են ճգնաժամը՝ սահմանադրական երաշխիքները կասեցնելու, արտակարգ դրության հետ կապված համապարփակ օրենքներ ընդունելու և ուղղակի կառավարում իրականացնելու նպատակով։ Այս բոլոր զարգացումների անթույլատրելիության մասին արդեն իսկ հայտնել են ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների հարցերով փորձագետները, այդ թվում՝ Հատուկ զեկուցողը։ Շատ դեպքերում պարզ է, որ ընդունված միջոցները ավելի շատ ուղղված են ընդդիմության ներկայացուցիչներին վերահսկելուն և ճնշելուն, քան հանրային առողջապահությունն ապահովելուն։ Նմանապես մտահոգիչ է նաև բազմաթիվ պետություններում ճգնաժամի կառավարման ռազմականացման միտումը։ Շատ պետություններ նաև հետաձգել են պլանավորված ընտրությունները՝ առանց գործադրելու բավարար ջանքեր՝ ֆիզիկապես ներկայանալու և անձամբ քվեարկելու փոխարեն այլ անվտանգ այլընտրանք դիտարկելու համար։
Քաղհասարակության կազմակերպությունները իրենց աշխատանքում ևս բախվում են բազմաթիվ սահմանափակումների և արգելքների։ Որոշ երկրներում նոր միավորումները չեն գրանցվում, եթե չեն կարողանում ցույց տալ ներքին կանոններ, որոնցով հաշվի է առնվում ներկայիս ճգնաժամային իրավիճակը։ Թեև սոցիալական աշխատողները մեծ դեր ունեն ճգնաժամին հակազդելու և խոցելի բնակչությանը աջակցություն տրամադրելու հարցում, այդ դերը կատարելու նրանց կարողությունը կրճատվել է սահմանափակող օրենքների, ինչպես նաև ֆինանսավորման պակասի պատճառով, որը նաև մասամբ կապված է միջազգային ֆինանսավորման սահմանափակումների հետ։ Ավելին՝ քաղհասարակության անդամները և այլ կազմակերպությունների աշխատողներ բախվել են անհատական պաշտպանության միջոցների պակասին, ինչն էլ իր հերթին է խոչընդոտում նրանց աշխատանքը։ Այս համատեքստում հատկապես մտահոգիչ են այն դեպքերի մասին հաղորդումները, որոնք վկայում են, որ աշխատակիցները ենթարկվում են հետապնդումների՝ աշխատավայրում վտանգավոր պայմանների մասին բարձրաձայնելու պատճառով։
Ճգնաժամը նաև օգտագործվել է՝ լայնորեն սահմանափակելու տեղեկատվության հասանելիությունը։ Մի շարք երկրներ ընդունել են նոր միջոցներ, որոնք նախատեսում են պատիժ՝ «կեղծ նորություններ» տարածելու համար, կամ ուժեղացրել են օրենքի նման դրույթները․ ընդ որում՝ ճգնաժամի վերաբերյալ տեղեկություն տրամադրող անձանց սպասվում է նախազգուշացում, ձերբակալում կամ արտաքսում։ Ճգնաժամի ընթացքում հատկապես կարևոր է համացանցի հասանելիությունը, հետևաբար՝ այս ընթացքում հատկապես մտահոգիչ են համացանցի հասանելիության՝ գոյություն ունեցող և նոր սահմանափակումները, ինչպես նաև որոշ կայքերի կամ տեղեկատվության տեսակների գրաքննությունը։
Ներկայիս հանրային առողջապահական արտակարգ դրության պայմաններում Հավաքների և միավորումների ազատության հարցերով հատուկ զեկուցողը հիշեցնում է պետություններին, որ անհրաժեշտ է հակազդել համավարակին՝ մարդու իրավունքների ոլորտում ունեցած պարտավորություններին համապատասխան ձևով։ Մասնավորապես՝ Հատուկ զեկուցողը առանձնացնում է տասը հիմնական սկզբունքներ․
Առաջին․ ապահովել, որ նոր իրավական միջոցները հարգեն մարդու իրավունքները։ Ցանկացած նոր միջոցի թե ընթացքը և թե բովանդակությունը պետք է համապատասխան լինեն մարդու իրավունքների ոլորտում ունեցած պարտավորություններին։ Հնարավորության դեպքում նոր միջոցներ ընդունելուց առաջ պետք է խորհրդակցել քաղհասարակության հետ։ Նոր օրենքներ և կարգավորումներ ընդունելիս իրավունքի ցանկացած սահմանափակում պետք է համապատասխանի իրավաչափության, անհրաժեշտության և համաչափության սկզբունքներին։ Մարդու իրավունքների և ազատությունների բացարձակ սահմանափակումն անընդունելի է։ Պետք է բացառություններ լինեն քաղհասարակության դերակատարների համար, հատկապես նրանց, ովքեր մշտադիտարկում են մարդու իրավունքները, արհմիությունների, մարդասիրական օգնություն տրամադրող սոցիալական ծառայությունների և ճգնաժամի կառավարումը լուսաբանող լրագրողների համար։ Ընդունված նոր միջոցների մասին տեղեկությունը պետք է լայնորեն տարածվի և թարգմանվի տեղի և բնիկների լեզուներով։ Նաև հանրությանը պետք է տալ բավարար ժամանակ՝ ծանոթանալու այս նոր օրենքներին, մինչ քրեական պատիժների կիրառումը։ Օրենքները կամ կարգավորումները ոչ մի դեպքում չպետք է կիրառվեն խտրական ձևով, և նոր միջոցների գործարկման վերաբերյալ տեղեկությունը պետք է լինի հանրությանը հասանելի։ Պետք է երաշխավորվի ճգնաժամի ընթացքում ձեռնարկված միջոցառումների անկախ վերահսկողություն և վերանայում, որպեսզի ապահովվի օրենքի՝ մարդու իրավունքներին համապատասխան և ոչ խտրական կիրառումը ճգնաժամի ողջ ընթացքում։ Ավելին՝ բոլոր դեպքերում կարևոր է, որ կիրառված պատիժները չլինեն անհամաչափ և չնպաստեն վարակի տարածմանը, ինչպես նաև հաշվի առնեն պահի արտակարգ բնույթը, այդ թվում՝ դատական համակարգերի սահմանափակ գործունեությունը և շատերի ֆինանսական դժարությունները։
Երկրորդ․ ապահովել, որ հանրային առողջապահության արտակարգ դրությունը չօգտագործվի որպես պատրվակ՝ մարդու իրավունքների խախտումների համար։ Անթույլատրելի է, որ ճգնաժամն օգտագործվի որպես պատրվակ՝ ճնշելու իրավունքներն ընդհանուր առմամբ, կամ մասնավորապես՝ խաղաղ հավաքների և միավորումների ազատությունները։ Ճգնաժամը չի արդարացնում հավաքները ցրելու ժամանակ չափազանց մեծ ուժի կիրառումը և անհամաչափ պատիժների նշանակումը, ինչպես նշել է Արտադատական, առանց դատի կամ կամայական մահապատիժների հարցերով հատուկ զեկուցողը։ Պետություններն ունեն պարտավորություն՝ տեղեկացնելու ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարին՝ եթե և երբ հայտարարվում է արտակարգ դրություն, ինչպես նաև իրավունքների ցանկացած շեղումների մասին, որոնք պետք է համապատասխանեն Սիրակուզյան սկզբունքներին։ Կարևոր է, որ Covid-19-ի հանրային առողջապահական արտակարգ դրության ավարտից հետո նշանակված ցանկացած սահմանափակում վերացվի, և վերականգնվի խաղաղ հավաքների և միավորումների ազատության իրավունքների լիարժեք իրականացումը։ Այս առումով պետությունները պետք է արտակարգ դրության կամ ներկայիս ճգնաժամի հետ կապված ընդունված օրենքներում ներառեն դադարեցման դրույթներ՝ երաշխավորելով դրանց ինքնավար չեղարկումը հանրային առողջապահական արտակարգ դրության ավարտից հետո։ Ճգնաժամի համատեքստում էլ ավելի կարևոր է, որ դատական և գործադիր իշխանությունների փոխզսպումն ու հակակշռումն ուժեղացվի, որպեսզի կանխվեն գործադիր ճյուղի չափազանց և ընդարձակ լիազորությունները, և վերահսկվեն գործադիր իշխանության կամայական միջամտությունները։
Երրորդ․ ժողովրդավարությունը չի կարող անժամկետ հետաձգվել։ Հատուկ զեկուցողն ընդունում է, որ ներկայիս համավարակի համատեքստում բարդ է մշակել համապատասխան ընտրական մոտեցումներ, և չկան հեշտ լուծումներ: Շատ երկրներում հավաքների սահմանափակումները խանգարում են անհատներին կազմակերպել քարոզարշավ, մասնակցել հանրահավաքների, հանդիպումներ ունենալ ընտրողների հետ և մշտադիտարկել ընտրությունների ընթացքը։ Նաև սահմանափակվել են քաղհասարակության՝ ընտրությունների համատեքստում թեկնածուների և հասարակության լայն շրջանակի հետ շփվելու հնարավորությունները։ Այս բարդ պայմանների լույսի ներքո էլ ավելի կարևոր է, ինչպես ներկայացված է ստորև, ապահովել կարծիքի արտահայտման ազատության հանդեպ հարգանքը և խաղաղ հավաքների և միավորումների իրավունքի լիարժեք իրականացումը առցանց։ Պետությունները պետք է ապահովեն ընտրությունների համատեքստում որոշումների կայացման թափանցիկություն։ Ավելին՝ պետությունները պետք է խորհրդակցեն քաղհասարակության հետ՝ համապատասխան ռազմավարություններ ընդունելիս։ Թեև որոշ դեպքերում քվեարկության նպատակով ֆիզիկապես ներկայանալու սահմանափակումները կարող են անհրաժեշտ լինել, պետությունները պետք է ձեռնարկեն բոլոր հնարավոր միջոցները՝ ընտրությունների՝ նախատեսված ժամանակում անցկացումն ապահովելու համար, այդ թվում՝ կիրառելով ընտրության այլընտրանքային ընթացակարգ, օրինակ՝ ուղարկել քվեաթերթիկները փոստով։ Ամեն դեպքում պետք է ապահովել ընտրական գործընթացի ամբողջականությունը։
Չորրորդ․ ապահովել ընդգրկուն մասնակցություն։ Ակտիվ քաղաքական մասնակցությունը կարևոր է ճգնաժամի ընթացքում։ Քաղաքացիական հասարակությունը պետք է դիտարկվի որպես ճգնաժամին հակազդելու հարցում կառավարությունների կարևոր գործընկեր՝ ներառական քաղաքականություններ մշակելու, տեղեկատվություն տարածելու, ինչպես նաև համագործակցության միջոցով ընդհանուր մոտեցումներ զարգացնելու և խոցելի համայնքներին սոցիալական աջակցություն տրամադրելու առումով։ Պետությունները պետք է ապահովեն լիարժեք հարգանք միավորումների ազատության իրավունքի հանդեպ, այդ թվում՝ գրանցելով միավորումներն առանց սահմանափակումների և ապահովելով, որ քաղհասարակության կազմակերպությունները կարողանան ազատ ջատագովություն անել, այդ թվում նաև՝ միջազգային մակարդակում։ Պետությունները պետք է նաև աջակցեն քաղհասարակության կազմակերպություններին՝ հանրային առողջապահական արդյունավետ ռազմավարությունների մշակման և իրականացման մասնակցության հարցում։ Պետությունները պետք է ֆինանսական աջակցություն տրամադրեն քաղհասարակության կազմակերպություններին, որոնք կարևոր սոցիալական աջակցություն են տրամադրում, այդ թվում, մասնավորապես, այն կազմակերպություններին, որոնք աջակցում և պաշտպանում են հաշմանդամություն ունեցող անձանց և խոցելի համայքները։ Պետությունները պետք է ապահովեն, որ այս կազմակերպությունների՝ իրենց ծառայություններից օգտվող համայնքների հասանելիությունը անհարկի չսահմանափակվի։ Ավելին՝ ճգնաժամը չպետք է օգտագործվի՝ խոչընդոտելու քաղհասարակության կազմակերպություններին, փաստաբաններին և լրագրողներին՝ ոստիկանության, քրեակատարողական հաստատությունների, միգրանտների պահման կենտրոնների և պետության իրավական գործընթացների այլ բաղադրիչների մշտադիտարկման կարևոր աշխատանքը։
Հինգերորդ․ երաշխավորել հավաքների և միավորումների ազատությունն առցանց։ Հավաքների և միավորումների ազատության իրավունքները կիրառելի են թե իրական կյանքում և թե առցանց։ Հիմա, երբ ֆիզիկական հավաքները սահմանափակված են, էլ ավելի անհրաժեշտ է ապահովել համացանցի հասանելիությունն ու օգտագործումը։ Բացի նրանից, որ պետությունները պետք է խուսափեն այնպիսի սահմանափակումներից, ինչպիսիք են համացանցի անջատումները կամ առցանց գրաքննությունը, նրանք նաև պետք է միջոցներ ձեռնարկեն՝ համացանցը հասանելի դարձնելու աշխարհի ամբողջ բնակչությանը և ապահովելու, որ այն լինի մատչելի։ Հատկապես քաղհասարակության կազմակերպությունների համատեքստում պետությունները պետք է ապահովեն, որ նրանք կարողանան գրանցվել առցանց և տան նրանց հնարավորություն՝ մասնակցելու քաղաքականությունների մշակմանը՝ առցանց ֆորումի միջոցով։ Բոլոր դեպքերում խաղաղ հավաքների և միավորումների իրավունքներն ապահովելու համար անհրաժեշտ է հարգել և պաշտպանել մասնավոր կյանքի իրավունքը։
Վեցերորդ․ պաշտպանել աշխատողների՝ հավաքների և միավորումների ազատության իրավունքը։ Միավորումների ազատության իրավունքով նախատեսվում է նաև աշխատավայրում արհմիությունների և միավորումների այլ տեսակների ձևավորման իրավունք, իսկ խաղաղ հավաքների ազատության իրավունքը ներառում է նաև գործադուլ անելու իրավունքը։ Ճգնաժամի ընթացքում ակնհայտորեն անհրաժեշտ է ձեռնարկել միջոցներ՝ բոլոր աշխատողների առողջության պաշտպանության իրավունքն ապահովելու համար։ Անթույլատրելի է, որ աշխատողներն ազատվեն աշխատանքից իրենց աշխատավայրում ավելի ուժեղ պաշտպանության և անվտանգության անհրաժեշտության վերաբերյալ բարձրաձայնելու կամ այդ նպատակով միավորվելու համար։
Յոթերորդ․ ապահովել կարծիքի արտահայտման ազատությունը: Անհրաժեշտ է ապահովել քաղհասարակության դերակատարների, այդ թվում՝ լրագրողների և իրավապաշտպանների՝ ճգնաժամի և դրա կառավարման կամ այլ թեմաների վերաբերյալ գաղափարներ և տեղեկատվություն փնտրելու, ստանալու և տարածելու իրավունքը։ Մասնավորապես՝ անհրաժեշտ է խուսափել «կեղծ լուրերը» քրեականացնող օրենքներից, որոնք ունեն շահագործման երկար պատմություն, այդ թվում նաև՝ իրավապաշտպաններին թիրախավորելու համար։.
Ութերորդ․ ապահովել քաղհասարակության մասնակցությունը բազմակողմ հաստատություններում։ ՄԱԿ-ը և այլ բազմակողմ հաստատությունները պետք է քայլեր ձեռնարկեն՝ ապահովելու, որ քաղհասարակության կազմակերպությունները կարողանան շարունակել մասնակցել քաղաքականության, այդ թվում՝ Covid-19-ի հակազդման վերաբերյալ որոշումների կայացման գործընթացին, հատկապես պետություն-մասնավոր համագործակցություն ոլորտում։ Այն նաև պետք է շարունակի հասանելիություն ապահովել ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների մարմինների բաց նիստերի և այլ հանդիպումների հեռարձակումներին և արխիվներին, և հնարավորության դեպքում հեշտացնի քաղհասարակության մասնակցությունը տեսակապի միջոցով։ ՄԱԿ-ի գործակալություններն ու մարմինները պետք է ակտիվ համագործակցեն քաղհասարակության կազմակերպությունների հետ՝ դեմառդեմ հանդիպումների բացակայության պայմաններում՝ նաև դիտարկելով առցանց հանդիպումները և խորհդատվությունները՝ իրավապաշտպանների անվտանգության պահանջներին և միավորումների ազատության առցանց իրականացման մարտահրավերներին համապատասխանեցնելու հնարավորությունը։ ՄԱԿ-ի երկրների թիմերը հատկապես կարևոր են այս պահին և նրանք պետք է ավելի շատ համագործակցեն քաղհասարակության հետ՝ Covid-19-ի հակազդման և մարդու իրավունքների հարցերի շուրջ՝ ապահովելու ՄԱԿ-ի և կառավարությունների համագործակցության և միջամտությունների արդյունավետությունը, և մշտադիտարկելու քաղհասարակության հնարավոր սահմանափակումները Covid-19-ի համատեքստում։
Իններորդ․ միջազգային սոլիդարությունն անհրաժեշտ է ավելի, քան երբևէ։ Ֆինանսավորման պակասը էապես սահմանափակում է քաղհասարակության՝ Covid-19-ի հակազդմանը նպաստելու հնարավորությունը։ Նույնիսկ ճգնաժամից առաջ քաղհասարակության ֆինանսավորման հասանելիությունը սահմանափակված էր միջազգային աջակցությունը սահմանափակող օրենքներով։ Պետությունները պետք է վերացնեն այն օրենքները, որոնք անհարկի սահմանափակում են քաղհասարակության ֆինանսավորման, մասնավորապես՝ միջազգային ֆինանսավորման հնարավորությունները։ Ավելին՝ հնարավորության դեպքում պետությունները քաղհասարակության կազմակերպություններին պետք է տրամադրեն թե ֆինանսական և թե այլ տեսակի աջակցություն։ Դրանից բացի՝ պետությունները պետք է ընդունեն, որ քաղհասարակության բազմաթիվ կազմակերպություններ մեծ դեր ունեն հանրային առողջապահության ապահովման հարցում։
Տասներորդ․ Covid-19-ի ապագա հետևանքները և պատասխան՝ բարեփոխումների կոչերին։ Ի վերջո՝ Հատուկ զեկուցողը ցանկանում է ընդգծել, որ ներկայիս ճգնաժամից առաջ՝ անցած տարվա ընթացքում, ամբողջ աշխարհում գրանցվել է բողոքների աննախադեպ ալիք։ Թեև բողոքների թեմաներն ու պահանջները տարբեր էին, դրանք հիմնականում ուղղված էին ավելի ժողովրդավարական կառավարման, մարդու իրավունքների հանդեպ հարգանքի, ավելի շատ հավասարության, խստացումների վերացման, կլիմայի փոփոխության և համատարած կաշառակերության դեմ պայքարելու նպատակով քայլեր ձեռնարկելու պահանջներին։ Ներկայիս ճգնաժամը չի կարող թեթևացնել այս պահանջները, ամենայն հավանականությամբ՝ ճգնաժամի առաջացրած տնտեսական անկումը՝ անհավասարությունը խորացնող ֆինանսական միջոցների հետ միասին, միայն կսրեն բողոքների դրդապատճառները։ Այս համատեքստում կարևոր է, որ ճգնաժամին հակազդելիս պետությունները հաշվի առնեն քաղաքացիների պահանջները, միջոցներ ձեռնարկեն և ընդունեն ավելի ժողովրդավարական կառավարման մեթոդներ, մեծացնեն իրավունքների պաշտպանությունն ու իրականացումը, նվազեցնեն անհավասարությունը և ավելի շատ աջակցություն և ուշադրություն տրամադրեն ավելի «կանաչ» և կայուն էներգիայի աղբյուրների օգտագործմանն անցնելու հարցին։
Թարգմանությունը՝ ՀՔԱՎ-ի
[:en]
GENEVA (14 April 2020) – The Covid-19 pandemic has posed unprecedented challenges to human rights around the world. “I salute the efforts of governments, international organizations and civil society working together to protect the public from this health hazard. Where human rights are the compass, we will be better placed to overcome this pandemic and build resilience for the future” said Clément Voule, the United Nations Special Rapporteur on the rights to freedom of peaceful assembly and of association, in a statement today.
“No country or government can solve the crisis alone; civil society organizations should be seen as strategic partners in the fight against the pandemic. I am thus concerned due to the information I have received from online consultations with civil society around the world, suggesting several worrying trends and limitations, including on civil society’s ability to support an effective response.”
Laws limiting public gatherings, as well as freedom of movement, have been passed in many States. Restrictions based on public health concerns are justified, where they are necessary and proportionate in light of the circumstances. Regrettably, civil society organizations have rarely been consulted in the process of designing or reviewing appropriate measures of response, and in several cases the processes through which such laws and regulations have been passed have been questionable. In addition, those laws and regulations have often been broad and vague, and little has been done to ensure the timely and widespread dissemination of clear information concerning these new laws, nor to ensure that the penalties imposed are proportionate, or that their implications have been fully considered. In many cases, it appears these measures are being enforced in a discriminatory manner, with opposition figures and groups, together with vulnerable communities, constituting prime targets.
Particularly worrying are cases in which governments have seized on the crisis to suspend constitutional guarantees, to pass sweeping emergency laws and to rule by decree, developments which various UN human rights experts, including the Special Rapporteur, have already cautioned against. In many cases, it appears the measures adopted are geared more at cementing control and cracking down on oppositional figures than at ensuring public health. A trend towards the militarization of crisis management is similarly worrying. Several States have also delayed planned elections, without exerting full efforts to exploring safe alternatives to in-person voting.
Civil society organizations are also facing numerous restrictions and limitations on their work. In some States, new associations are not being registered, where they are unable to demonstrate internal rules geared to the current crisis situation. While civil society workers have a key role to play in responding to the crisis and providing support to vulnerable populations, their ability to play that role has been limited by restrictive laws as well as by funding shortages, themselves brought on in part by limitations on access to cross-border funding. Members of civil society together with other workers, moreover, have been constrained by lack of access to necessary personal protective equipment. In this context, accounts of cases where labor representatives have faced retaliation for speaking out concerning dangerous situations at the workplace are particularly troubling.
The crisis has also been used to limit access to information broadly. Several States have adopted new measures penalizing the spreading of ‘false news,’ or have increased reliance on similar provisions of law already in place, while individuals reporting on the crisis have been cautioned, detained or expelled. Internet access is particularly crucial in times of crisis; existing and new limitations on access to the internet, or censorship of particular websites and forms of information, are hence particularly troubling in this period.
In the face of the current public health emergency, the Special Rapporteur on freedom of peaceful assembly and of association would like to remind States of the necessity of responding in a manner compliant with their human rights obligations. In particular, the Special Rapporteur would like to emphasize ten key principles:
First: ensuring that new legal measures respect human rights. It is vital that both the process and the substance of any new measures passed be in compliance with human rights obligations. Consultations with civil society should take place, if possible, before new measures are adopted. Where new laws or regulations are adopted, any limitations on rights imposed must be in accordance with the principles of legality, necessity and proportionality. It is inadmissible to declare blanket restrictions on human rights and fundamental freedoms. Exemptions should be foreseen for civil society actors, particularly those monitoring human rights, trade unions, social services providing humanitarian assistance, and journalists covering the management of the crisis. Information on any new measures adopted must be widely disseminated and translated into local and indigenous languages, and appropriate time must be given for the public to familiarize themselves with these laws before criminal penalties are imposed. In no cases may laws or regulations be applied in a discriminatory manner, and information explaining how new measures are being put into effect should be made publicly available and easily consultable by all. Independent oversight and review of measures taken during the crisis should be guaranteed, in order to ensure the rights-compliant, non-discriminatory application of the law throughout the crisis. In all cases, moreover, it is vital that any penalties applied are not disproportionate, that they do not themselves contribute to the further spread of infections, and that they take account of the contingencies of the moment, including the reduced functioning of judicial systems and the financial hardship faced by many.
Second: ensuring that the public health emergency is not used as a pretext for rights infringements. It is imperative the crisis not be used as a pretext to suppress rights in general or the rights to freedom of peaceful assembly and of association in particular. The crisis is no justification for excessive force to be used when dispersing assemblies, as the Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions has emphasized, nor for disproportionate penalties to be imposed. States have an obligation to inform the Secretary General of the United Nations if and when a state of emergency has been declared and of any resulting derogation of rights, which must themselves be in compliance with the Siracusa Principles. It is vital that any limitations imposed be removed and that full enjoyment of the rights to freedom of peaceful assembly and association be restored when the public health emergency caused by Covid-19 ends. In this regard, States should incorporate sunset clauses into any states of emergency or laws passed in relationship to the current crisis, guaranteeing their automatic expiry when the public health emergency has ended. It is particularly important in the context of a crisis moreover that judicial and parliamentary checks and balances be strengthened, in order to avoid excessive and broad power in the executive branch, and to ensure a check on the arbitrary exercise of executive authority.
Third: democracy cannot be indefinitely postponed. The Special Rapporteur recognizes that designing appropriate electoral approaches in the context of the current global pandemic is complex, and that there are no easy solutions. Limitations on assemblies in many countries impair individuals’ ability to campaign and participate in rallies, to conduct voter outreach and to monitor election processes. Civil society’s ability to engage with candidates, or with the broader public in the context of elections, is also constrained. In light of these challenging circumstances, it is all the more important, as highlighted below, that freedom of expression is respected and that the rights to freedom of peaceful assembly and of association online are fully ensured. States should provide transparency as to their decision-making processes in the context of elections, moreover, and should consult with civil society in determining appropriate approaches. While limitations on in-person voting may be necessary in some cases, States should take all measures possible to ensure the timely carrying out of elections, including through the utilization of alternative voting procedures such as mail-in ballots. In all cases, the integrity of electoral processes must be ensured.
Fourth: ensuring inclusive participation. Active citizenship is key in times of crisis. Civil society must be regarded as an essential partner of governments in responding to the present crisis, in terms of helping to frame inclusive policies, disseminating information, building shared and cooperative approaches, and providing social support to vulnerable communities. States must ensure the right to freedom of association is fully respected, including by registering associations without constraint and by ensuring that civil society organizations are able to conduct advocacy freely, including on the international level. States should also support civil society organizations’ participation in the design and implementation of effective public health strategies. States should provide financial support to civil society organizations delivering vital social support, including in particular organizations which support and advocate for persons with disabilities and vulnerable communities. States must ensure that the ability of such organizations to access the communities they serve is not inappropriately limited. In addition, the crisis must not be used to prevent civil society organizations, defense lawyers, and journalists from undertaking vital work monitoring the police, prisons, migrant detention centers and other components of State legal processes.
Fifth: guaranteeing freedom of association and assembly online. The rights to freedom of peaceful assembly and of association apply online just as they do offline. In this time when physical assemblies are restricted, it is all the more necessary that access to and use of the internet be ensured. In addition to refraining from restrictions such as internet shutdowns or online censorship, States should take measures to ensure access to the internet extends to the entirety of the global population, and that it is affordable. In the context of civil society organizations specifically, States should ensure that they may complete their registrations online, and should provide opportunities for them to participate, via online fora, in policy development. In all cases, ensuring the rights to peaceful assembly and association online requires that individuals’ rights to privacy are fully respected and protected.
Sixth: protecting workplace rights to freedom of association and assembly. The right to freedom of association extends to the right to form labor unions and other forms of association within the workplace, and the right to freedom of peaceful assembly extends to the right to strike. The crisis underscores the need for workplace protections and measures that ensure the right to health of all employees. In no cases may employees be fired for organizing, nor for speaking up as to the need for enhanced protection and safety at their workplaces.
Seventh: freedom of expression must be ensured. The right of civil society actors, including journalists and human rights defenders, to freely seek, receive and impart ideas and information, whether concerning the crisis and its management or other subjects, must be ensured. Laws criminalizing ‘false news’ as such, which have a long history of abuse, including through being deployed to target human rights defenders, must be avoided in particular.
Eighth: civil society’s participation in multilateral institutions must be secured. The UN and other multilateral institutions should take steps to ensure civil society organizations can continue to participate in all policy decisions, including those related to the Covid-19 response, especially in the case of public-private partnerships. It should also continue to make available broadcasts and archival footage of open sessions of UN human rights bodies and other meetings, and where feasible, should facilitate civil society’s participation via video link. UN Agencies and bodies should undertake proactive outreach to civil society orga
