Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ

ՀՀ կառավարության որոշմամբ 2024 թվականի ապրիլի 29-ից մինչև հուլիսի 31-ը ներառյալ հայտարարվեց շարքային կազմի պարտադիր զինվորական և այլընտրանքային ծառայությունների ամառային զորակոչ:

Հուլիսի 17-ի դրությամբ իրավական աջակցության նպատակով ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակ է դիմել 35 զորակոչիկ, որոնցից 32-ի`91 %-ի խնդիրը վերաբերել է առողջական վիճակի ոչ պատշաճ բժշկական զննության և փորձաքննության իրականացմանը, բժշկական եզրակացության հետ անհամաձայնությանը, ՀՀ կառավարության 2018 թ.  404-Ն որոշմամբ սահմանված զինվորական ծառայության համար քաղաքացու պիտանիության աստիճանը որոշող հիվանդությունների ցանկի համապատասխան առկա առողջական խնդիրներով զինծառայությանը պիտանիության վերաբերյալ հարցի պարզաբանմանը։ Մյուսները խորհրդատվություն են ստացել «Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված զինվորական ծառայությունից տարկետման կամ ազատման հիմքերի վերաբերյալ։

Չնայած 2024 թվականի ամառային զորակոչը դեռևս շարունակվում է, այնուամենայնիվ արդեն իսկ արձանագրել ենք մի շարք իրավական և ընթացակարգային խնդիրներ զորակոչի իրականացման ընթացքում, որոնք արձանագրել էինք նաև նախորդ՝ 2023 թվականի ձմեռային զորակոչի ընթացքում։

2024 թվականի ամառային զորակոչի ընթացքում արձանագրված խնդիրները ներկայացնում ենք ստորև.

1. Զորակոչային և զորահավաքային համալրման ծառայության տարածքային ստորաբաժանումները զորակոչիկներին տրամադրում են թերի ուղեգրեր,  չի  իրականացվում զորակոչիկների առողջական վիճակի ամբողջական, համալիր հետազոտություն, չեն հետազոտվում առողջական բոլոր խնդիրները։ ։ 

2. Անտեսվում են զինվորական ծառայությանը զորակոչիկների պիտանիության սահմանման համար որոշիչ նշանակություն ունեցող առողջական խնդրները։

3. Արձանագրվել են առողջական խնդիրների վերաբերյալ զորակոչիկների գանգատների անտեսման դեպքեր,  զորակոչիկների առողջական վիճակի մասին «տրվում է բանավոր ախտորոշում», մասնավորապես՝ զորակոչիկներին հայտնում են, որ «ամեն ինչ նորմալ է» և հետազոտություններ իրականացնելու կարիք չկա։

4. Զորակոչիկի կողմից իր առողջական վիճակի հետազոտության արդյունքները բողոքարկելու դեպքում զորակոչիկը ստուգիչ հետազոտության է ուղեգրվում կրկին նույն բժշկի մոտ։ Հետևաբար, զորակոչիկների կողմից արդարացիորեն կասկածի տակ է դրվում ստուգիչ հետազոտության օբյեկտիվությունը։

5. Առողջական վիճակի հետազոտությունների արդյունքների հետ համաձայն չլինելու պատճառով զինվորական ծառայության չզորակոչվելու հիմքով նախաձեռնված քրեական վարույթի շրջանակներում զորակոչիկները երբեմն չեն ենթարկվում դատաբժշկական փորձաքննության։ Միաժամանակ վարույթ իրականացնող մարմինը զորակոչիկներին հայտնում է, որ վերջիններս առողջական վիճակի հետազոտությունների կենթարկվեն հաջորդ զորակոչի շրջանակներում։ Մինչդեռ, նման կերպով բժշկական հետազոտությունների զորակոչիկները կարող են ենթարկվել միայն «Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» ՀՀ օրենքի 25-րդ հոդվածի 11-րդ կետի համաձայն՝ «Զորակոչի ենթակա քաղաքացու առողջական վիճակի անհրաժեշտ հետազոտությունները հայտարարված զորակոչի ընթացքում ավարտված չլինելու դեպքում փորձաքննական եզրակացություն չի կայացվում, համապատասխան հետազոտությունները շարունակվում են հայտարարված զորակոչից հետո, և քաղաքացու առողջական վիճակի փորձաքննությունն իրականացվում է հաջորդ զորակոչի ժամանակ:»

6. Զորակոչ իրականացնող մարմինների կողմից հակասական մոտեցում է դրսևորվում զորակոչիկների սեփական ֆինանսական միջոցներով հետազոտությունների իրականացման հարցում։ Մասնավորապես, որոշ տարածքային ստորաբաժանումներում զորակոչիկին հայտնում են, որ վերջինս պետք է առողջական խնդիրների առկայությունն ապացուցի իր սեփական միջոցներով իրականացված առողջական վիճակի հետազոտություններով, մյուս կողմից այլ տարածքային ստորաբաժանումներում հրաժարվում են ընդունել զորակոչիկի սեփական միջոցներով իրականացված առողջական վիճակի հետազոտության արդյունքները՝ պատճառաբանելով, որ դրանք, իբր, կարող են կեղծված լինել զորակոչիկների կողմից՝ «բժիշկների հետ համագործակցության արդյունքում»։  Փաստորեն, առկա է մի իրավիճակ, երբ փաստացի առողջական խնդիր ունեցող զորակոչիկի՝ զինվորական ծառայությանը պիտանիության մասին որոշումը կայացվում է թերի հետազոտությունների հիման վրա, քանի որ, մի կողմից առողջական խնդիրը չի բացահայտվում զորակոչի շրջանակներում իրականացված առողջական վիճակի հետազոտությունների ընթացքում, մյուս կողմից զորակոչիկի ներկայացրած հետազոտության արդյունքները հաշվի չեն առնվում կենտրոնական բժշկական հանձնաժողովի կողմից՝ կասկածելով դրանց հավաստիությանը։

7. Ինչպես նախորդ տարիներին, ներկայումս մի շարք բժշկական կենտրոններ  շարունակում են հրաժարվել զորակոչային տարիքի անձանց հետազոտել վերջիններիս սեփական ֆինանսական միջոցներով, նշելով, որ կա «հստակ ցուցում չհետազոտելու 17 տարեկանից բարձր արական սեռի քաղաքացիներին»։

8. Եզակի դեպքերում, երբ որևէ բժշկական հաստատության բժիշկը ի սկզբանե տեղեկացված չէ սեփական ֆինանսական միջոցներով հետազոտվող անձի զորակոչիկ լինելու հանգամանքի մասին, հետազոտում է վերջինիս, սակայն պարզելով, որ անձը զորակոչային տարիքի է, հայտում է, որ «չի կարող արձանագրել իր նկատած բոլոր խնդիրները», քանի որ մտահոգություն ունի, որ այդ պարագայում իրեն կարող են «աշխատանքից ազատել»։

9. Զորակոչային տարիքի անձանց բժշկական հաստատություններում («Միքայելյան» ԲԿ, «Արաբկիր» ԲԿ, «Թիվ 1 հիվանդանոցային համալիր») հետազոտում և բուժում են իրականացնում միայն ՀՀ ՊՆ ԶԶՀԾ տարածքային ստորաբաժանումների կողմից տրված ուղեգրերի հիման վրա։ Որոշ դեպքերում հրատապ բուժում պահանջող առողջական խնդիրներով զորակոչիկներին հրաժարվում են ընդունել բոժհաստատություններում նույնիսկ սեփական ֆինանսական միջոցներով, հորդորելով ներկայացնել տարածքային ստորաբաժանումների կողմից տրված ուղեգիր։ Արդյունքում ստեղծվում է մի իրավիճակ, երբ թոքաբորբով ունեցող զորակոչիկը ստիպված է սպասել շուրջ 20 օր, որպեսզի տարածքային ստորաբաժանումից ստանա ուղեգիր հետազոտվելու համար։

10. Մի շարք առողջական խնդիրներ ունեցող զորակոչիկները ևս առնչվում են թերի հետազոտությունների խնդրին։ Այսպես, առողջական խնդիրներից մի քանիսի կապակցությամբ հետազոտվելու համար ուղեգիր տրամադրելուց հետո, երբ զորակոչիկը պահանջ է ներկայացնում իրեն մյուս բոլոր առողջական խնդիրների կապակցությամբ ևս հետազոտելու մասին,  ԶԶՀԾ տարածքային ստորաբաժանումում  զորակոչիկին հայտնում են, որ նա արդեն իսկ ունի բազմաթիվ ուղեգրեր և նոր ուղեգրերի կարիք չկա՝ ասելով ՝ «այսքան ուղեգրեր ես ստացել հետազոտվելու համար, էլ ի՞նչ նոր ուղեգիր ես ուզում», առանց հաշվի առնելու այն հանգամանքը, որ զորակոչիկի անձնական գործում առկա մի քանի ուղեգրերը միայն խնդիրներից մի քանիսի հետազոտության համար  են։ Մինչդեռ մյուս առողջական խնդիրների կապակցությամբ զորակոչիկները չեն ուղեգրվում հետազոտությունների և արդյունքում պիտանիության մասին որոշումը կայացվում է զորակոչիկների առողջական վիճակի ոչ ամբողջական, համալիր հետազոտությունների հիման վրա։

11. Շարունակում է մտահոգիչ մնալ ՀՀ ՊՆ զորակոչային և զորահավաքային համալրման ծառայության որոշ աշխատակիցների վերաբերմունքը զորակոչիկների նկատմամբ՝ զիվորական ծառայության զորակոչվելու մասին ծանուցագրից հրաժարվելու դեպքում իրավական հետևանքների վերաբերյալ հայտնելիս։ Մասնավորապես,  որոշ տարածքային ստորաբաժանումներ (ՀՀ ՊՆ ԶԶՀԾ Լոռու մարզի տարածքային ստորաբաժանում) զորակոչիկներին «սպառնում են» «ռոզիսկ»-ի (քրեական հետախուզման) վտանգով  ծանուցագրից հրաժարվելու դեպքում։ Այսինքն, զորակոչիկներին ոչ միայն պատշաճ չի իրազեկում իրենց իրավունքների և պարտականությունների մասին, այլև դրսևորում են արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունք, որը ոչ միայն հանդիսանում է մարդու իրավունքի խախտում, այլ որպես հետևանք, խիստ բացասական վերաբերմունք է ձևավրում զորակոչիկի մոտ զինվորական ծառայության հանդեպ։ 

12. Բուժման նպատակով զորակոչիկներին տրամադրված տարկետման ժամանակահատվածում զորակոչիկները որևէ բուժում չեն ստանում։ Արդյունքում առողջական վիճակում առանց որևէ փոփոխության զորակոչիկները հաջորդ հերթական զորակոչին ճանաչվում են պիտանի/սահամնափակումով պիտանի զինվորական ծառայության համար և զորակոչվում ծառայության։ 

2024 թվականի ամառային զորակոչի ընթացքում արձանագրված խնդիրների վերաբերյալ ՀՔԱ Վանաձորի գյասնեյակը կներկայացնի զորակոչի ավարտից հետո՝ համապատասխան տեղեկանքով։

ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակը շարունակում է անվճար իրավական աջակցություն տրամադրել զորակոչիկներին, ինպես նաև, զինվորական հաշվառման ենթակա և պահեստազորում հաշվառված անձանց, զինծառայողներին և նրանց հարազատներին։

Անվճար իրավական աջակցություն ստանալու համար կարող եք դիմել ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակ հետևյալ հեռախոսահամարներով․

093111615 Նազելի Մովսեսյան

094582792 Անուշ Պետրոսյան

Էլ. հասցե`

nmovsesyan@hcav.am 

apetrosyan@hcav.am