Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ

2020թ․ աշնանը, խախտելով միջազգային վեճերը խաղաղությամբ լուծելու մասին ՄԱԿ-ի կանոնադրության 1-ին և 33-րդ հոդվածները, Ադրբեջանի Հանրապետությունը պատերազմ սանձազերծեց Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղի) չճանաչված հանրապետության դեմ։ Թուրքիայի աջակցությամբ և սիրիական վարձկանների ներգրավմամբ Ադրբեջանը բռնազավթեց Արցախի տարածքի զգալի մասը, և 2020 թ․ նոյեմբերի 9-ին ռազմական գործողությունների ավարտի մասին եռակողմ (ՀՀ, ԱՀ, ՌԴ) հայտարարություն ստորագրվեց։ Սակայն դրանից հետո էլ Ադրբեջանը, կամայականորեն խախտելով հիշյալ հայտարարության դրույթները, շուրջ 50 քառակուսի կմ ներխուժել է ինքնիշխան Հայաստանի Հանրապետության տարածք և ուժի գործադրմամբ շարունակում է նոր սադրանքներ իրականացնել Հայաստանի ու Արցախի նկատմամբ։ Պատերազմի ընթացքում արձանագրվել են մարդկության նկատմամբ միջազգայնորեն դատապարտված բազմաթիվ ոճիրներ, մինչ այսօր Ադրբեջանի բանտերում անմարդկային պայմաններում խոշտանգվում են տասնյակ, որոշ տվյալներով՝ 100-ից ավելի ռազմագերիներ և քաղաքացիական անձինք։

Շարունակելով Արցախում էթնիկ զտումների, հայկական մշակութային ժառանգության ոչնչացման և հայ բնակչության բռնի տարհանման քաղաքականությունը՝ Ադրբեջանը վերջին ամիսներին Արցախի նկատմամբ հոգեբանական ահաբեկչության հերթական սադրանքն է ձեռնարկել։ 

Ստեղծված իրավիճակում հայատյացության վառ դրսևորում են հայերեն տեղանունների փոփոխման Ադրբեջանի քաղաքականությունը և միջազգային հարթակներում, մասնավորապես՝ “Google Maps”, “Yandex” և այլ կայքերում, Արցախի Հանրապետության հայկական տեղանունները ադրբեջանական տեղանուններով փոխարինելուն ուղղված կանոնավոր գործողությունները։ Զրկելով Արցախի բնակավայրերը հայկական տեղանուններից՝ Ադրբեջանի իշխանությունները ոչ միայն ֆիզիկական, այլև վիրտուալ տիրույթում փորձում են ջնջել հայկականության հետքերն այդ տարածաշրջանից։ Այլ կերպ, քան ռասիզմ, այս քաղաքականությունն անվանել հնարավոր չէ։

44-օրյա պատերազմից հետո Ադրբեջանի վարչակազմի գործողությունների արդյունքում “Google Maps” ընկերությունն Արցախի բազմաթիվ բնակավայրերի՝ քաղաքների, գյուղերի ու ավանների հայերեն պատմական տեղանունները, նույնիսկ Ստեփանակերտ մայրաքաղաքի անունն ու որոշ փողոցների անուններ, թվային քարտեզներում անվանափոխել է՝ զուգահեռ ավելացնելով ադրբեջանական անվանումներ, խախտելով տեղի բնակչության անկապտելի իրավունքը՝ սեփական լեզվով անվանակոչելու իր բնակավայրերը։ 

Այդ գործողություններով կոպտորեն խախտվել են․

• Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի հիմնադրույթները, մասնավորապես՝ հռչակագրի 2-րդ և 7-րդ հոդվածները,

• ՄԱԿ-ի՝ Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների վերաբերյալ 1966թ․ դեկտեմբերի 16-ի դաշնագրի 1-ին հոդվածի դրույթները, ըստ որոնց՝«Բոլոր ժողովուրդներն ունեն ինքնորոշման իրավունք: Այդ իրավունքի ուժով նրանք ազատորեն սահմանում են իրենց քաղաքական կարգավիճակը և ազատորեն ապահովում իրենց տնտեսական, սոցիալական և մշակութային զարգացումը»,

• ՄԱԿ-ի՝Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին 1965թ․ դեկտեմբերի 21-ի համաձայնագրի 1-ին հոդվածը, ըստ որի՝ «ռասայական խտրականություն» նշանակում է «ռասայի, մաշկի գույնի, ցեղային, ազգային կամ էթնիկական ծագման հատկանիշների հիմքով ցանկացած տարբերակում, բացառում, սահմանափակում կամ նախապատվություն, որոնք ունեն քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական, մշակութային կամ հասարակական կյանքի ցանկացած այլ բնագավառում մարդու իրավունքներն ու հիմնարար ազատությունները չեղյալ հայտարարելու կամ դրանց ճանաչումը, օգտագործումը կամ իրականացումը նվազեցնելու նպատակ կամ հանգեցնում են նման հետևանքների»,

• 1950թ․ նոյեմբերի 04-ի՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական համաձայնագրի14-րդ հոդվածը, ըստ որի՝ «Սույն Կոնվենցիայում շարադրված իրավունքներից և ազատություններից օգտվելը ապահովվում է առանց խտրականության, այն է՝ անկախ սեռից, ռասայից, մաշկի գույնից, լեզվից, կրոնից, քաղաքական կամ այլ համոզմունքից, ազգային կամ սոցիալական ծագումից, ազգային փոքրամասնությանը պատկանելուց, գույքային դրությունից, ծննդից կամ այլ դրությունից»։

Ալիևյան բռնապետությունը, մերժելով Արցախի հայ բնակչության ինքնորոշման անքակտելի իրավունքը, ձգտում է բոլոր հնարավոր միջոցներով ոչնչացնել Արցախի ժողովրդավարությունը։ Թվային քարտեզներից հայկական տեղանունների հեռացումն այդ հանցավոր նպատակին հասնելու միջոցներից մեկն է, որտեղ“Google Maps”-ը և մի շարք այլ ընկերություններ հանդես են եկել որպես այդ հայատյաց անթույլատրելի գործողության իրականացման գործիք։ Արցախի հայերեն տեղանունների փոփոխություններն անթույլատրելի ու ապօրինի միջամտություններ են, որոնք կոպտորեն ոտնահարում են Արցախի հայ բնակչության ինքնորոշման, ինքնության ու մշակութային ժառանգության պահպանման ու զարգացման իրավունքները։

Պետք է նշել, որ նման փոփոխությունների վտանգների և անթույլատրելիության վերաբերյալ ամիսներ առաջ “Google Maps” ընկերությանը պաշտոնապես զգուշացրել են Արցախի իշխանությունները, մասնավորապես՝ Արցախի Մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանը` բացատրելով Ադրբեջանի պահանջների ապօրինի լինելը և հորդորելով է  ընկերությանը զերծ մնալ դրանք կատարելուց։

Արևելյան գործընկերության քաղաքացիական հասարակության ֆորումի Հայաստանի ազգային պլատֆորմը (ԱլԳ ՔՀՖ ՀԱՊ)․

• դատապարտում է Ադրբեջանի Հանրապետության ապօրինի, ռասիստական գործողություններն Արցախի հայ բնակչության նկատմամբ և նկատել է տալիս, որ այդ երկրի հանցավոր վարչակազմը կոռուպցիոն միջոցներով միջազգային քաղաքական գործընթացների վրա ներգործելու արձանագրված փորձ ունի,

• հորդորում է “Google Maps” ընկերությանը՝ Արցախի թվային քարտեզներից անհապաղ հեռացնել ապօրինաբար ավելացված ադրբեջաներեն տեղանունները և վերականգնել Արցախի Հանրապետության բոլոր հայկական տեղանունները, ինչպես նաև, հաշվի առնելով իրավիճակի բարդությունը, մինչև Արցախի Հանրապետության իրավական կարգավիճակի որոշումը Մինսկի խմբի աջակցությամբ, սառեցնել դրանք խմբագրելու ավտոմատացված համակարգերը։