Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor

Sorry, this entry is only available in Armenian. For the sake of viewer convenience, the content is shown below in the alternative language. You may click the link to switch the active language.

2021 թ. հուլիսի 2-ին իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման միասնական e-draft.am կայքում ՀՀ բարձր տեխնոլոգիաների և արդյունաբերության նախարարության կողմից հրապարակվել է ՀՀ Կառավարության որոշման փոփոխության նախագիծ՝ «Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության 2012 թ. օգոստոսի 30-ի N 1104-Ն և Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության 2016 թվակաի սեպտեմբերի 22-ի N 982-Ն որոշումների մեջ փոփոխություններ կատարելու մասին»։ Համաձայն նախագծով առաջարկվող փոփոխությունների Նախարարությունը նախաձեռնել է վերհանել e-gov.am և govtravel.am կայքում առկա զգայուն և ռիսկային տեղեկատվությունը։ Ըստ նախագծի՝ տեղեկատվության վերհանումից և հստակեցումից հետո իրականացվել է ՀՀ Կառավարության 2012թ. օգոստոսի 30-ի 1104-Ն և ՀՀ Կառավարության 2016 թվականի սեպտեմբերի 22-ի թիվ 982-Ն որոշումներում համապատասխան փոփոխություններ վերոնշյալ տեղեկատվությունը արգելափակելու համար։ 

Հրապարակված մեկ այլ նախագծով փոփոխություններ են նախատեսվում ՀՀ Կառավարության 2012թ. օգոստոսի 30-ի N 104-Ն և Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության 2016թ. սեպտեմբերի 22-ի N 982-Ն որոշումների մեջ։ Համաձայն առաջարկվող փոփոխությունների՝ սահմանափակվում է պետական աշխատակիցների գործուղումների վերաբերյալ հաշվետվությունների հրապարակումը, ինչպես նաև մեկ անձից կատարվող գնումների հաշվետվություններին վերաբերող առանձին տվյալներ։ Մասնավորապես, առաջարկվում է փոփոխություն կատարել Կառավարության 2012թ. օգոստոսի 30-ի N 1104-Ն որոշման հավելվածի 5-րդ կետի 10-րդ ենթակետում, որի հիման վրա այլևս հրապարակման ենթակա չեն լինի գնման առարկան, կատարման հիմքը, գնման պահանջի ծագման հիմքը և ամբողջական գնման պայմանագրի պատճեն։ 

Նախագծի հեղինակների կողմից որպես հիմնավորում ներկայացվում է այն հանգամանքը, որ Նախարարությունը, համագործակցելով ՀՀ Ազգային անվտանգության ծառայության հետ, ուսումնասիրել է e-gov.am և govtravel.am կայքում ներկայացված զգայուն  ռիսկային տեղեկատվությունը, ինչպես նաև հաշվի առնելով վերջին պատերազմով պայմանավորված անձնական և պետական տվյալների արտահոսքի նոր ռիսկերը կատարել է «Էկենգ» ՓԲԸ կողմից ներկայացված իրավական ակտերում անհրաժեշտ փոփոխությունները վերոնշյալ տեղեկատվությունը e-gov.am  կայքում արգելափակելու համար։ Ըստ այդմ, մեկ անձից իրականացված գնումների հաշվետվություններում ռիսկային տվյալներ են համարվում գնման առարկան, կատարման հիմքը, գնման պահանջի ծագման հիմքը և ամբողջական պայմանագրի պատճենը։ Այս ամբողջ տեղեկատվությունը առաջարկվում է հեռացնել e-gov.am կայքից։

Գտնում ենք, որ առաջարկվող փոփոխությունները խնդրահարույց են հանրային կառավարման ոլորտում թափանցիկության և հաշվետվողականության սկզբունքների ապահովման, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության կողմից ստանձնած միջազգային պարտավորությունների և հանձնառությունների ապահովման տեսանկյունից, հակասում են ՀՀ սահմանադրության  51-րդ հոդվածի պահանջներին, իսկ ներկայացված հիմնավորումը՝ ոչ բավարար են, մի քանի պատճառներով՝

Մեկ անձից իրականացված գնումների հաշվետվություններում որպես ռիսկային տվյալ որակված տեղեկությունների մեծ մասը ներառված է Պետական գնումների մասին վերանայված համաձայնագրի (ՀՀ-ի համար ուժի մեջ է մտել 05.06.2015թ.) ՝ «Գնման մասին տեղեկատվության թափանցիկություն» վերտառությամբ XVI հոդվածում՝ որպես հրապարակման ենթակա տեղեկատվություն:

Այսպես,  

Համաձայնագրի շրջանակներում յուրաքանչյուր պայմանագրի կնքումից ոչ ուշ, քան 72 օր հետո, պատվիրատուն պետք է հրապարակի ծանուցում համապատասխան թղթային կամ էլեկտրոնային եղանակով` թվարկված III Հավելվածում: Եթե մարմինը ծանուցումը հրապարակում է միայն էլեկտրոնային եղանակով, ապա տեղեկատվությունը պետք է հասանելի լինի ողջամիտ ժամանակահատվածում:

Ծանուցումը ներառում է առնվազն հետևյալ տեղեկատվությունը.

ա. գնված ապրանքների կամ ծառայությունների նկարագրությունը,

բ. պատվիրատուի անունն ու հասցեն,

գ. հաղթող մատակարարի անունն ու հասցեն,

դ. հաջողված հայտի արժեքը կամ ամենաբարձր և ամենացածր առաջարկները, որոնք հաշվի են առնվել կոնկրետ պայմանագրի կնքման ժամանակ,

ե. պայմանագրի կնքման ամսաթիվը, և

զ. գնման կիրառված մեթոդի տեսակը և, եթե XIII Հոդվածին համապատասխան սահմանափակ մրցույթ է իրականացվել, սահմանափակ մրցույթի կիրառումը արդարացնող հանգամանքների նկարագրությունը:

Ավելին, «Գնումների մասին» ՀՀ օրենքի  11-րդ հոդվածը, վերանայված համաձայնագրին համապատասխան,  սահմանում է կնքված պայմանագրի մասին հայտարարության հրապարակման պահանջ: Մասնավորապես, Պատվիրատուն տեղեկագրում պարտավոր է հրապարակել կնքված պայմանագրի մասին հայտարարություն ոչ ուշ, քան պայմանագիրը կնքվելուն հաջորդող առաջին աշխատանքային օրը: Կնքված պայմանագրի մասին հայտարարությունը պարունակում է հետևյալ տեղեկությունները. 1) գնման առարկայի համառոտ նկարագրությունը. 2) պատվիրատուի անվանումը և հասցեն. 3) պայմանագրի կնքման ամսաթիվը. 4) ընտրված մասնակցի (մասնակիցների) անվանումը և գտնվելու կամ բնակվելու վայրը. 5) մասնակիցների ներկայացրած գնային առաջարկները և պայմանագրի գինը. 6) մասնակիցների ներգրավման նպատակով օրենքի համաձայն իրականացված հրապարակումների մասին տեղեկությունները (եթե կիրառելի են). 7) կիրառված գնման ընթացակարգը և դրա ընտրության հիմնավորումը:

Արձանագրենք նաև, որ 2011թ. սեպտեմբերին Հայաստանի Հանրապետությունը միացել է "Բաց կառավարման գործընկերություն" նախաձեռնությանը: Պետական գնումների թափանցիկությունը, հաշվետվողականությունը և օրինականությունն ապահովելու նպատակով ՀՀ կառավարությունն ստանձնել է գնումների առկա համակարգը բարելավելու աշխատանքները։ Պարտավորությունը, ըստ էության, համարվել է կատարված՝ հիմքում դնելով նաև ՀՀ կառավարության 30.08.2012թ. թիվ 1104-Ն որոշման հիման վրա ՀՀ ֆինանսների նախարարությունը մեկ անձից կատարվող գնումների վերաբերյալ տեղեկատվությունը, այդ թվում` կնքված պայմանագրերը, ՀՀ կառավարության www.e-gov.am կայքում հրապարակելու հանգամանքը: 

Ելնելով վերոգրյալից՝ գտնում ենք, որ առաջարկվող փոփոխությունը խնդրահարույց է ՀՀ-ի կողմից ստանձնած միջազգային պարտավորությունների տեսանկյունից: 

Բացի այդ,մեկ անձից գնումների գործընթացը կոռուպցիայի տեսանկյունից առավել ռիսկայիններից մեկն է, ինչով պայմանավորված անհրաժեշտ է ողջ գործընթացի հրապարակայնություն և թափանցիկություն՝ հնարավոր ռիսկերը կանխելու համար։ Մեկ տասնամյակից ավել Հայաստանի Հանրապետությունը քայլեր է ձեռնարկել պետական գնումների թափանցիկությունը, հաշվետվողականությունը և օրինականությունը ապահովելու նպատակով, ինչի ձեռքբերումներից մեկն էլ 2012 թ. գործով մեկ անձից կատարվող գնումների վերաբերյալ համալիր տեղեկատվության հրապարակայնության ապահովումն է: 

Հայաստանի Հանրապետությունում  կոռուպցիայի դեմ պայքարի շրջանակներում տրված հանձնարարականների մեջ զգալի թիվ են կազմել հատկապես գնումների գործընթացը կարգավորող օրենսդրության ու պրակտիկայի բարելավումը։ Օրինակ, Արեւելյան Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի հակակոռուպցիոն ցանցի կողմից ՀՀ-ում կոռուպցիայի դեմ պայքարի առնչությամբ ձեռնարկվող քայլերի մեջ մշտապես շեշտվել է գնումների թափանցիկության հարցը։ 

Նախագծով առաջարկվում է նաև արտադրական վտանգավոր օբյեկտների ռեեստրը ելնելով դրա կառուցվածքում ներկայացվող զգայուն տեղեկատվությունից (օբյեկտների հասցեներ, կազմակերպա-իրավական ձև, համարակալում և այլն) ամբողջապես հեռացնել e-gov.am կայքից: Միևնույն ժամանակ նախագծով առաջարկվում է e-gov.am կայքից հեռացնել օգտակար հանածոների և ստորերկրյա հանքային ջրերի արդյունահանման ու երկրաբանական ուսումնասիրության նպատակով ընդերքօգտագործման իրավունք ունեցող ընկերությունների անվանման, գործունեության հասցեների, թույլտվության, պայմանագրի տրման համարները և մնացյալ ամբողջ տեղեկատվությունը: 

Գտնում ենք, որ առաջարկվող փոփոխությունը խնդրահարույց է Արդյունահանող ճյուղերի թափանցիկության նախաձեռնության (հետայսու՝ ԱՃԹՆ)  շրջանակներում ՀՀ-ի կողմից ստանձնած հանձնառությունների շրջանակում: ԱՃԹՆ-ի ստանդարտի իրականացման շրջանակներում պետական մարմինների և ընդերքօգտագործող ընկերությունների կողմից լրացվում են հաշվետվություններ, որոնք թույլ են տալիս բացահայտել ընկերությունների եկամուտներին, դրանց կողմից կառավարությանը կատարած վճարումներին, ինչպես նաև պետության ստացած եկամուտներին և այդ հոսքերի կառավարմանը վերաբերող տարբեր տեղեկություններ։ Նաև պահանջվում է, որ ընկերությունները և պետական մարմինները բացահայտեն երկրաբանական ուսումնասիրության, բնական պաշարների հետախուզման, արդյունահանման, արտահանման և ֆինանսական հոսքերի վերաբերյալ, ինչպես նաև ընկերությունների առնչությամբ լիցենզիաների տրամադրմանը կամ փոխանցմանը վերաբերող տեղեկություններ։ Արդյունքները համադրվում են Անկախ ադմինիստրատորի կողմից և ամենամյա կտրվածքով հրապարակվում արդյունահանող ճյուղերի մասին այլ տեղեկությունների հետ մեկտեղ՝ ԱՃԹՆ-ի ստանդարտի պահանջներին համապատասխան: Բացի ամենամյա ԱՃԹՆ զեկույցից, ԱՃԹՆ իրականացնող երկրները նաև հրապարակում են տարեկան գործունեության հաշվետվություններ։ Արձանագրենք նաև, որ Նախագծով առանձնացված տեղեկատվության զգալի մասը հրապարակվում է Հայաստանի Հանրապետության ԱՃԹՆ զեկույցում:

Միաժամանակ, անհրաժեշտ է փաստել, որ չստորադասելով ազգային անվտանգության շահը և առանձին դեպքերում պետական պաշտոններ զբաղեցնող  անձանց տեղաշարժի վերաբերող տեղեկատվությունը գաղտնի պահելու անհրաժեշտությունը, գտնում ենք, որ առաջարկվող օրենսդրական բացարձակ արգելքն անհամաչափ է հետապնդվող նպատակին և անհրաժեշտ չէ հանրային շահի տեսանկյունից, քանի որ այն պարունակում է կոռուպցիոն ռիսկեր, ինչը պակաս կարևոր չէ պետական կառավարման համակարգում թափանցիկ և հաշվետու կառավարման սկզբունքների ապահովման համար:

Հաշվի առնելով վերը ներկայացված հանգամանքներն ու մտահոգությունները՝ առաջարկում ենք քննարկվող նախագծերը հանել շրջանառությունից և ապահովել տեղեկատվության ազատության և ազգային անվտանգության պաշտպանության համաչափության սկզբունքների հիման վրա նոր նախագծերի մշակում ոլորտի մասնագետների հետ համագործակցությամբ: 

Առաջարկում ենք նախագիծը դիտարկել «Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքի և «Պետական և ծառայողական գաղտնիքի մասին» ՀՀ օրենքի կարգավորումների շրջանակներում, ինչը հնարավորություն կտա կանխատեսելիության և իրավական որոշակիության շրջանակներում կարգավորել տեղեկատվության այն տեսակները, որոնց սահմանափակումը չի կարող որակվել որպես տեղեկատվության ազատության իրավունքի խախտում: 

Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների ՀԿ

Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամ

Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբելայի Վանաձորի գրասենյակ

Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն 

Բաց հասարակություն հիմնադրամներ-Հայաստան

Ժուռնալիստների «Ասպարեզ» ակումբ