Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor

Sorry, this entry is only available in Armenian. For the sake of viewer convenience, the content is shown below in the alternative language. You may click the link to switch the active language.

Factor.am-ի հարցազրույցը Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի ղեկավար, իրավապաշտպան Արթուր Սաքունցի հետ

– Պարո՛ն Սաքունց, Կառավարության ծրագիրն արդեն հրապարակվել է: Ի՞նչ կարծիք ունեք:

– Ծրագրի տեքստին ծանոթանալուց հետո, եթե ես վերանայի կամ հաշվի չառնեի այն իրադարձությունները, որ տեղի են ունեցել, կարելի էր կարծել, թե Սերժ Սարգսյանի կառավարությունն իր հերթական ծրագիրն է ներկայացնում, որովհետև նույն մարդու իրավունքների, ժողովրդավարական ինստիտուտների, կոռուպցիայի դեմ պայքարի և այլն, այն տեքստային առումով և մոտեցումների առումով, ցավոք, նաև բառապաշարային առումով, ուղղակի տրամաբանական շարունակությունն է: Եվ այն, որ բազմիցս ասում էին՝ տրամաբանություն է փոխվել, այդ փոփոխված տրամաբանության արտահայտումն այս ծրագրի մեջ, ցավոք, չկա: Մի, թվում է՝ ոչ էական, բայց, իմ համոզմամբ՝ ուշագրավ հանգամանք. ամբողջ այդ փաստաթղթում գոնե մեկ տեղ չի հիշատակվում «թավշյա հեղափոխություն» հասկացությունը: Ես այս պահին հիշեցի նույնիսկ ձևակերպումներից մեկը, որ «Հայաստանի Հանրապետության գործող օրենսդրության շրջանակներում, ինչքան հնարավոր է, պայքարել կոռուպցիայի դեմ»:

Այստեղ ևս մի խնդիր եմ արձանագրում, որ Կառավարության ծրագիրը հավակնոտ չէ: Հավակնոտությունը ծրագրի պետք է համապատասխաներ հանրային ակնկալիքներին, որոնց շնորհիվ հենց տեղի ունեցավ թավշյա հեղափոխությունը: Եվ նաև այդ թավշյա հեղափոխության արդյունքում այդ ակնկալիքները ստացան լեգիտիմություն՝ հանձին ընտրությունների արդյունքների, դրանք իրենց բովանդակային արտահայտումը պետք է ստանային Կառավարության ծրագրում: Համակարգային մի քանի հանգուցային խնդիրներ ունենք, որոնց հիմնավորումն առնվազն այս ծրագրի մեջ պետք է լիներ: Կառավարության ծրագրում պետք է լիներ անպայման որոշակի գնահատական նախորդ ժամանակահատվածի: Այսինքն՝ հիմնավորումը, թե ինչի համար են այդ գործողություններն առաջարկվում: Սա քաղաքական փաստաթուղթ է, ինչը ենթադրում է, որ հավակնոտ, հեղափոխությունից հետո ձևավորված, ժողովրդի լիակատար վստահությամբ ձևավորված իշխանությունը պարտավոր էր հանրության հիմնավորված ակնկալիքներին համապատասխան ծրագիր ներկայացնել: Ամբողջ նախորդ ժամանակահատվածում համակարգային կոռուպցիա, անպատժելիություն, մարդու իրավունքների զանգվածային և շարունակական խախտումներ… սրանք այն հիմնական հասկացություններն են, որոնց դու չանդրադառնալով, քո այդ խնդիրների շրջանակը չգծելով՝ դու ինչ-որ գործողություններ չես կարող առաջարկել: Եվ, բնականաբար, եթե դու չունես այդ մեկնակետը, քո գործողությունների բնութագրումը կամ ներկայացումը դառնում է այն բանի շարունակությունը, որը նախկին իշխանությունների օրոք կար: Դու չես կարող գնահատական չտալ նախորդ իշխանությանը: Դրա համար այս փաստաթուղթն ինձ խորը հիասթափեցրեց: Պետք է մի բան էլ արձանագրել, որ կարծես թե գիտակցաբար այնպիսի ծրագիր էին գրում, որ հիմնավորեն, ասենք, ՀՀԿ-ի կարկառուն ներկայացուցիչների քննադատությունները:

– Մարդու իրավունքների, արդարադատության բլոկները որքանո՞վ են արդարացրել Ձեր սպասելիքները: Հանրությունը սպասի՞ համակարգային փոփոխությունների, թե՞ ոչ:

– Ես կարծում էի և, զարմանալիորեն, չեմ տեսնում նույնիսկ այն խոստումները կամ, ավելի ճիշտ, պարտավորությունները, որոնց հրապարակավ հնչեցվել են: Անցումային արդարադատություն ասվածն ընդհանրապես գոյություն չունի: Քաղաքական գնահատականի մասին արդեն ասացի, որովհետև առանց նախորդ ժամանակահատվածի ավտորիտար կառավարման քաղաքական գնահատականի հնարավոր չէ: Դա այն մեկնակետն է, այն ջրբաժանն է, որով պետք է ցույց տրվի, թե այլևս ինչպիսին չենք կարող լինել: Դա այն ֆունդամենտն է, որի հիման վրա կարող էին նոր գործողություններն իրենց տրամաբանական բովանդակությունը ստանալ: Եվ ես չեմ պատկերացնում դատական իշխանության անկախության վերականգնման հնարավորություն՝ առանց նախորդ ժամանակահատվածում մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումներից տուժածների իրավունքների վերականգնման:

– Բարեփոխումների տեսքով կոնկրետ քայլեր ակնկալո՞ւմ եք:

– Չեմ ասում՝ մանրամասն նկարագրություններ, բայց համակարգային լուծումների հստակ ուղիներ՝ ինստիտուցիոնալ, օրենսդրական և այլն, պետք է հստակ ակնկալվի: Եվ բոլոր բնագավառներում: Եթե համեմատենք հունիսին ժամանակավոր կառավարության այն ծրագրի հետ, որն անմիջապես հեղափոխությունից հետո ներկայացվեց, շատ ավելի հավակնոտ էր: Սա հավակնություններից նահանջ արձանագրող մոտեցում է: Սա այն ծրագիրը չէ, որը համապատասխանում է արժանապատիվ և հպարտ ՀՀ քաղաքացու բնույթին, նրա ակնկալիքներին և նրա նկատմամբ հարգալից վերաբերմունքին: Երբ ես այս մոտեցումները ներկայացնում եմ, սա ուղղված է առաջին հերթին իշխանությանը: Ես հասկանում եմ, որ արտախորհրդարանական ընդդիմություն ասածը, որոնք հեռացվել են իշխանությունից, նրանք կփորձեն մեր այս քննադատությունները կամ գնահատականներն օգտագործեն իրենց քաղաքական նպատակների համար: Առավել շատ չէի ուզենա, որ նման հնարավորություն իշխանությունը տար, որովհետև ես չեմ լռելու, մենք չենք լռելու, և մենք մեզ թույլ չենք տալու հաշտվել նման ոչ պատասխանատու վերաբերմունքի հետ: Գիտեք, որ մենք անցած տարվա վերջին 6 հասարակական կազմակերպությունների կողմից ներկայացրեցինք մեր տեսլականը: Դա առնվազն 20 տարի Հայաստանի Հանրապետությունում երկարատև տարբեր դիտարկումների արդյունքում հիմնավորված, համակարգային խնդիրների լուծման ճանապարհային քարտեզ էր: Այսինքն՝ երբ խոսում են հանրային մասնակցության և հանրային կարծիքը հաշվի առնելու մասին և բացարձակապես զրո ուշադրություն, սա ևս ինստիտուցիոնալ նահանջ է:

– Որևէ լուծում չե՞ն վերցրել, որովհետև ֆունդամենտալ, լավ մշակված փաստաթուղթ էր:

– Մենք չենք տեսնում այնտեղ: Ընդհանրապես՝ ոգին շատ կարևոր բան է: Մոտեցման տրամաբանությունը, համակարգային այն մոտեցումը, որը մենք ներկայացրել ենք, դա մեր սուբյեկտիվ կարծիքը չէ, դրանք օբյեկտիվ գնահատականներ են: Մի հանգամանք ասեմ. ՀՀ-ի վերաբերյալ միջազգային կազմակերպությունների կողմից հստակ գնահատականներ են տրվել՝ Համընդհանուր պարբերական զեկույց: Անկախ նրանից, թե իշխանությունը ով է, դա պարտավորություն է ոչ թե միջազգային մարմինների առջև, դա պարտավորություն է ՀՀ քաղաքացիների առջև: Եվ այդ պարտավորությունների կատարման վերաբերյալ գնահատականները մշտապես խոսում էին այն մասին, որ ՀՀ իշխանությունը չի կատարում իր պարտավորությունն իր քաղաքացիների առջև: Այդ պարտավորությունների վերաբերյալ այդ միջազգային փաստաթղթերին բացարձակապես չկա անդրադարձ:

– Կառավարության ծրագրում հանդիպում ենք այսպիսի ձևակերպման, որն ամբողջությամբ մեջբերեմ. «Օրենքի առջև բոլոր մարդկանց հավասարության խնդիրը լուծելու առանցքային գործոնը Կառավարության քաղաքական կամքն է: Կառա­վարությունը, վայելելով Հայաս­տանի Հանրապետության քաղաքացիների ակնհայտ մեծամասնության վստահու­թյունը և հանդես գալով նրանց անունից, հաստատում է իր կամքն օրենքի առջև բոլոր մարդկանց հավասարությունն ապահովելու գործում»: Ի՞նչ եք կարծում, քաղաքական կամք ասվածը միայն բավարա՞ր է օրենքի գերակայություն ապահովելու գործում, և Դուք ի՞նչ լուծումներ եք տեսնում այստեղ:

– Ինքն ամրագրում է այն, ինչը, այսպես կոչված, աքսիոմատիկ ճշմարտություն է: Այո՛, ՀՀ քաղաքացիների գերակշիռ մեծամասնությունը լիազորել է՝ ընդունելով, որ նոր իշխանությունն ունի կամք, որի մասին նոր իշխանությունը նույնպես բազմիցս հայտարարել է: Բայց քաղաքական կամքի, օրենքի առջև բոլորի հավասարության սկզբունքի ապահովման ի՞նչ մեխանիզմներ են առաջարկում: Այստեղ շատ կարևոր է այդ մեխանիզմների՝ առնվազն ընդհանրական, տեսանելի, ըմբռնելի շարադրումը: Ի՞նչ մեխանիզմներով են ապահովելու, որպեսզի սոցիալական արդարության խնդիրը լուծեն, ասենք՝ Զինված ուժերում: Ի վերջո՝ որո՞նք են այդ մեխանիզմները: Կամ քաղաքացիների աշխատանքային իրավունքների պաշտպանության արդյունավետ մեխանիզմների ապահովումը, որի ինստիտուտ կարող է հանդիսանալ Աշխատանքի տեսչությունը: Ես օրինակներ եմ բերում: Հավասարության խնդիրը պետք է ապահովվի: 

factor.am