Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ

ՀՀ Կառավարությունը օրենսդրական նախաձեռնության կարգով ՀՀ Ազգային ժողով է ներկայացվել ««Տեղեկատվության ազատության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը։

Նախագծով «Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածը նախատեսվում է  լրացնել հետևյալ բովանդակությամբ 4-րդ մասով. «4. Շրջակա միջավայրի վերաբերյալ տեղեկության տրամադրումը կարող է մերժվել, եթե այն կարող է բացասաբար անդրադառնալ շրջակա միջավայրի, այդ թվում` հազվագյուտ տեսակների բազմացման վայրերի վրա»։

ՀՔԱՎ-ը ներկայացնում է իր դիրքորոշումը՝ օրենքի նախագծի վերաբերյալ։

Դիրքորոշումը ներկայացվել է ՀՀ Ազգային ժողով և ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարություն։

Նախագծի հիմնավորման մեջ նշվում է, որ լրացում նախատեսող օրենսդրական ակտի ընդունման անհրաժեշտությունը, inter alia (ի թիվս այլնի), բխում  է «Շրջակա միջավայրի հարցերի առնչությամբ  տեղեկատվության մատչելիության, որոշումների ընդունման գործընթացին հասարակայնության մասնակցության և արդարադատության մատչելիության մասին» կոնվենցիայի (այսուհետ՝ Օրհուսի կոնվենցիա) 4-րդ հոդվածի  «ը» կետի պահանջից, որի համաձայն՝ «Շրջակա միջավայրին վերաբերող տեղեկատվություն ստանալու կապակցությամբ կատարված հարցումը կարող է մերժվել, եթե այդպիսի տեղեկատվության հրապարակումը բացասաբար կանդրադառնա ՝ ը) շրջակա միջավայրի վրա, որին վերաբերում է այդ տեղեկատվությունը, օրինակ՝ հազվագյուտ տեսակների բազմացման վայրերի մասին։ Մերժման (...) հիմքերը ենթակա են սահմանափակ մեկնաբանման՝ հաշվի առնելով այդ տեղեկատվության հրապարակման հարցում հասարակայնության շահագրգռվածությունը[1] և այն, թե արդյոք հարցվող տեղեկատվությունն առնչվում է շրջակա միջավայր կատարվող արտանետումներին»։

Նախագծով նախատեսված կարգավորման իրավաչափությունը գնահատելու համար անհրաժեշտ է որոշել տեղեկատվության ազատության սահմանափակման հիմքի համապատասխանությունը՝ ՀՀ Սահմանադրությանը, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքին, Օրհուսի կոնվեցիային, ինչպես նաև միջազգային փորձին։

Մարդու իրավունքների և հիմնական ազատությունների պաշտպանության մասին եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ՝ ՄԻԵԿ) 10-րդ հոդվածի համաձայն՝ «1. Յուրաքանչյուր ոք ունի ազատորեն արտահայտվելու իրավունք։ Այս իրավունքը ներառում է սեփական կարծիք ունենալու, տեղեկություններ և գաղափարներ ստանալու և տարածելու ազատությունը՝ առանց պետական մարմինների միջամտության և անկախ սահմաններից։ (...)։ 2. Այս ազատությունների իրականացումը, քանի որ այն կապված է պարտավորությունների և պատասխանատվության հետ, կարող է պայմանավորվել այնպիսի ձևականություններով, պայմաններով, սահմանափակումներով կամ պատժամիջոցներով, որոնք նախատեսված են օրենքով և անհրաժեշտ են ժողովրդավարական հասարակությունում (...)»։

ՀՀ Սահմանադրության 42-րդ հոդվածի համաձայն՝ «1. Յուրաքանչյուր ոք ունի իր կարծիքն ազատ արտահայտելու իրավունք: Այս իրավունքը ներառում է սեփական կարծիք ունենալու, ինչպես նաև առանց պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների միջամտության և անկախ պետական սահմաններից` տեղեկատվության որևէ միջոցով տեղեկություններ ու գաղափարներ փնտրելու, ստանալու և տարածելու ազատությունը: (...) 3. Կարծիքի արտահայտման ազատությունը կարող է սահմանափակվել միայն օրենքով` պետական անվտանգության, հասարակական կարգի, առողջության և բարոյականության կամ այլոց պատվի ու բարի համբավի և այլ հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության նպատակով»:

ՀՀ Սահմանադրության 51-րդ հոդվածի համաձայն՝ «1. Յուրաքանչյուր ոք ունի պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց գործունեության մասին տեղեկություններ ստանալու և փաստաթղթերին ծանոթանալու իրավունք։  2. Տեղեկություններ ստանալու իրավունքը կարող է սահմանափակվել միայն օրենքով` հանրային շահերի կամ այլոց հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության նպատակով: 3. Տեղեկություններ ստանալու կարգը, ինչպես նաև տեղեկությունները թաքցնելու կամ դրանց տրամադրումն անհիմն մերժելու համար պաշտոնատար անձանց պատասխանատվության հիմքերը սահմանվում են օրենքով»:

Ներկայացված խմբագրությամբ Նախագիծը պարունակում է ոչ իրավաչափ այնպիսի հայեցողության դրսևորման վտանգ, որն անհամատեղելի է ՀՀ Սահմանադրության 42-րդ հոդվածով ամրագրված կարծիքի արտահայտման ազատության բաղադրատարր հանդիսացող տեղեկատվություն փնտրելու, ստանալու և տարածելու ազատության, 51-րդ հոդվածով սահմանված տեղեկություններ ստանալու իրավունքի սահմանադրաիրավական բովանդակության, ինչպես նաև Սահմանադրական դատարանի և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ներքոնշյալ ներկայացված դիրքորոշումների հետ։

ՀՀ Սահմանադրական դատարանը, թիվ ՍԴՈ-1010 որոշմամբ անդրադառնալով տեղեկություններ փնտրելու և ստանալու ազատության իրավաչափ սահմանափակումների չափորոշիչներին, իրավական դիրքորոշում է արտահայտել, որ, նախևառաջ, այդ ազատության սահմանափակման իրավական հիմքը պետք է բավարարի մատչելիության և կանխատեսելիության որակները:

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը, անդրադառնալով Կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածին, արձանագրել է, որ խոսքի ազատությունը թեև կազմում է ժողովրդավարական հասարակության էական հիմքերից մեկը, այն ենթակա է մի շարք սահմանափակումների, որոնք պետք է մեկնաբանվեն սահմանափակ և ցանկացած սահմանափակման անհրաժեշտությունը պետք է հիմնավոր կերպով հաստատվի[2]։ Երբ պետական ​​մարմինները ձեռնարկում են այնպիսի քայլեր, որոնք կարող են սահմանափակել խոսքի ազատությունը, նրանց գործողությունները պետք է բավարարեն ստորև ներկայացված երեք պահանջներին, որոնցից յուրաքանչյուրն առանձին վերցրած անհրաժեշտ է, իսկ բոլորը միասին՝ բավարար սահմանափակման իրավաչափությունը հաստատելու համար։

1.Իրավունքի սահմանափակման համար անհրաժեշտ է իրավական հիմքի առկայություն, իսկ համապատասխան ազգային օրենսդրությունը պետք է բավարարի մատչելիության և կանխատեսելիության չափանիշներին:

2.Պետության գործողությունները պետք է հետապնդեն Կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածի 2-րդ կետով սահմանված շահերից առնվազն մեկը։

3.Պետության գործողությունները պետք է անհրաժեշտ լինեն ժողովրդավարական հասարակության մեջ, որը ենթադրում է, որ իշխանությունների կողմից օգտագործվող միջոցները պետք է համաչափ լինեն հետապնդվող նպատակներին։[3] Դատարանը հաստատել է, որ 2-րդ կետում ամրագրված «անհրաժեշտ» եզրույթը ենթադրում է «անհետաձգելի հասարակական պահանջի» (pressing social need) առկայություն[4]։ Դատարանը նաև հաստատված է համարել, որ Կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածում ամրագրված ազատության պաշտպանության մակարդակը կախված է կոնկրետ գործի հանգամանքներից (սահմանափակման էությունը, միջամտության աստիճանը և հայցվող տեղեկատվության տեսակը)[5]:

Պետական մարմինների կողմից տեղեկատվություն ստանալու և փոխանցելու իրավունքի սահմանափակումը՝ ներառյալ շրջակա միջավայրի հարցերով, պետք է նախատեսված լինի օրենքով և հետապնդի իրավաչափ նպատակ։ Միջամտության միջոցները պետք է լինեն համաչափ՝ հետապնդվող իրավաչափ նպատակին և ապահովեն հանրային և մասնավոր շահերի արդարացի հավասարակշռումը[6]։

Համաչափության և իրավական որոշակիության սկզբունքներն իրենց ամրագրումն են ստացել նաև ՀՀ Սահմանադրության 78-րդ և 79-րդ հոդվածներում։

Սահմանադրության 78-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Հիմնական իրավունքների և ազատությունների սահմանափակման համար ընտրված միջոցները պետք է պիտանի և անհրաժեշտ լինեն Սահմանադրությամբ սահմանված նպատակին հասնելու համար: Սահմանափակման համար ընտրված միջոցները պետք է համարժեք լինեն սահմանափակվող հիմնական իրավունքի և ազատության նշանակությանը»:

Սահմանադրության 79-րդ հոդվածի համաձայն` «Հիմնական իրավունքները և ազատությունները սահմանափակելիս օրենքները պետք է սահմանեն այդ սահմանափակումների հիմքերը և ծավալը, լինեն բավարար չափով որոշակի, որպեսզի այդ իրավունքների և ազատությունների կրողները և հասցեատերերն ի վիճակի լինեն դրսևորելու համապատասխան վարքագիծ»:

Շրջակա միջավայրին վերաբերող տեղեկատվություն ստանալու կապակցությամբ կատարված հարցումը կարող է մերժվել, եթե այդպիսի տեղեկատվության հրապարակումը բացասաբար կանդրադառնա Օրհուսի կոնվենցիայի 4-րդ հոդվածի 4-րդ կետում նշված շահերին[7]։ Այդ շահերը հանդիսանում են բացառություններ ընդհանուր կանոնից, որ տեղեկատվությունը պետք է տրամադրվի հասարակության անդամների պահանջով: Կողմերից պահանջված չէ ներառել այս բացառություններից բոլորը կամ որևէ մեկը Օրհուսի կոնվենցիայի իրականացումը կարգավորող ազգային նորմերում: Գործնականում ազգային օրենսդրությունում Օրհուսի կոնվենցիայի 4-րդ հոդվածի 4-րդ կետով սահմանված բացառությունները կիրառելու իրավիճակը զգալիորեն տարբերվում է կոնվենցիայի տարբեր Կողմերում: Հայաստանը 2008 թ. Կոնվենցիայի կատարման ազգային զեկույցում նշել է, որ իր ազգային օրենսդրությունը չի նախատեսում շրջակա միջավայրի վերաբերյալ տեղեկատվությունը բացահայտելու բացառություններ՝ ա), բ), գ) կամ ը) ենթակետերի համաձայն: ՄԱԿ-ի Եվրոպական տնտեսական հանժնաժողովը դրական է գնահատել Հայաստանի օրինակը՝ 3-րդ հոդվածի 5-րդ կետի ոգուն հավատարիմ մնալու համար, որն ակնհայտորեն թույլ է տալիս Կողմերին ստեղծելու ընթացակարգեր, որոնք ապահովում են տեղեկատվության ավելի մեծ հասանելիություն, քան պահանջվում է կոնվենցիայով։ Ամեն դեպքում, նախքան այս կամ այն ​​բացառության կիրառումը, համապատասխան պետական մարմինները յուրաքանչյուր իրավիճակի համար պետք է հիմնավորեն, որ տեղեկատվության հրապարակումը բացասաբար կանդրադառնա սահմանված հանրային շահերի վրա: «Բացասաբար ազդել» նշանակում է, որ տեղեկատվության հրապարակումը բացասաբար կանդրադառնա համապատասխան հանրային շահերի վրա: Օգտագործել «ազդել» բառը «կարող է ազդել» ձևակերպման փոխարեն՝ այս պարագայում ենթադրում է ավելի մեծ աստիճանի վստահության անհրաժեշտություն, որ հարցումների բավարարումը բացասական ազդեցություն կունենան, քան Կոնվենցիայի այլ դրույթների դեպքում (օրինակ, 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի «բ» ենթակետի դեպքում): Կողմերը կարող են պետական մարմիններին առաջարկել չափանիշներ՝ որոշելու, թե արդյոք տվյալ դեպքում հայցվող տեղեկատվությունը բացասական ազդեցություն կունենա սահմանված հանրային շահերի վրա[8]:

Կոնվենցիայի 4-րդ հոդվածի 4-րդ կետի համաձայն՝ Կողմերը պարտավոր են հաշվի առնել հանրային շահը (public interest) տեղեկատվության բացահայտման հարցում: «Հանրային շահը տեղեկատվության բացահայտման համար» պայմանը հստակ սահմանված չէ Կոնվենցիայում: Այն Կողմերին իրավունք է տալիս ինքնուրույն որոշելու, թե ինչպես պետք է հաշվի առնել հանրային շահը Կոնվենցիայի սկզբունքներին և նպատակներին համապատասխան: Միավորված ազգերի կազմակերպության Եվրոպայի տնտեսական հանձնաժողովի՝ բնապահպանական տեղեկության մատչելիության և շրջակա միջավայրի պաշտպանության մասին որոշումների ընդունման գործընթացին հասարակության մասնակցության ապահովման մասին Ղեկավար սկզբունքները Կողմերին տալիս են որոշ ուղենիշներ, թե ինչպես հանրային շահը պետք է հաշվի առնել: Նշված Ղեկավար սկզբունքների համաձայն՝ Կողմերին առաջարկվում է հավասարակշռել շահերը՝ սահմանելով, որ «մերժման նշված հիմքերը պետք է մեկնաբանվեն սահմանափակ՝ յուրաքանչյուր դեպքում համեմատելով առավելությունները, որոնք, փաստաթղթերի բովանդակությունը բացահայտելու դեպքում, կարելի է ձեռք բերել հանրային ​​շահի համատեքստում՝ տեղեկատվության չհրապարակման առավելությունների հետ»: Հետևաբար՝ շահերը հաշվի առնելը պահանջում է շահերի ակտիվ հավասարակշռումը[9]: Այն իրավիճակներում, երբ բնապահպանական որոշակի տեղեկատվության բացահայտումը ներկայացնում է հանրային շահ և նախատեսված շահերին համեմատաբար ոչ էական վնաս է հասցվում, Կոնվենցիան պահանջում է տեղեկատվության բացահայտում»[10]:

Միացյալ Թագավորության բնապահպանական տեղեկատվության կանոնակարգի (The Environmental Information Regulations) համաձայն՝ պետական մարմինը կարող է մերժել տրամադրել շրջակա միջավայրի վերաբերյալ տեղեկությունը, եթե տվյալ հանգամանքներում՝ բացառություն չանելու հանրային շահն ավելի մեծ է, քան տեղեկատվությունը տրամադրելու հանրային շահը: Նշված կանոնակարգը նախատեսում է, որ պետական ​​մարմինը, inter alia, կարող է հրաժարվել տեղեկություններ հրապարակել այնքանով, որքանով, որ դրա բացահայտումը բացասաբար է անդրադառնում (է) շրջակա միջավայրի պաշտպանությանը, որին վերաբերում է այդ տեղեկատվությունը[11]: Ներկայացված կանոնակարգի համաձայն՝ Միացյալ Թագավորությունը նախատեսել է իրավունքի սահմանափակման երկու պարտադիր պայման՝ 1) եթե տեղեկատվության բացահայտումը բացասաբար է անդրադառում շրջակա միջավայրի պաշտպանությանը, որին վերաբերում է այդ տեղեկատվությունը և 2) եթե այն չի բխում հանրային շահերից՝ համաձայն «1» (բ) կետի:

«Օրհուսի» կոնվենցիայի Յուրաքանչյուր Կողմ պարտավոր է երեք կամ չորս տարին չգերազանցող կանոնավոր ինտերվալներով հրապարակել և տարածել շրջակա միջավայրի վիճակի մասին ազգային զեկույց, ներառյալ տեղեկատվություն շրջակա միջավայրի որակի և շրջակա միջավայրի ծանրաբեռնվածության մասին։ Ներկայացրած հերթական ազգային զեկույցների հիման վրա Կոնվենցիայի իրականացման վիճակի մասին 2017 թ․ պատրաստված ամփոփ զեկույցում ներկայացվում է, որ «Կողմերի կեսը, որոնք իրենց զեկույցները ներկայացրեցին (հիմնականում Կենտրոնական Եվրոպայից), նշում էին յուրաքանչյուր դեպքի առթիվ պաշտոնատար անձանց կողմից «հասարակական շահ» (social interest) թեստի գործածման մասին՝ գերակշռող հանրային շահի առկայության դեպքում սահմանափակ հասանելիությամբ տեղեկատվության տարածումը թույլատրելու համար[12]: Նշենք, որ 2017թ․ ամփոփ զեկույցի համար որևէ տեղեկություն չեն ներկայացրել հետևյալ Կողմերը՝ Հայաստան, Բոսնիա և Հերցեգովինա, Եվրամիություն, Նիդեռլանդներ, Մոլդովայի Հանրապետություն, Շվեդիա, Մակեդոնիայի Նախկին Հարավսլավական Հանրապետություն, Մեծ Բրիտանիայի Միացյալ Թագավորություն, Հյուսիսային Իռլանդիա և Ուկրաինա[13]:

Կարող ենք եզրակացնել, որ առաջարկվող խմբագրությամբ օրենսդրական նախաձեռնությունը բացասաբար կարող է գնահատվել ՄԱԿ-ի Եվրոպական տնտեսական հանձնաժողովի Օրհուսի կոնվենցիայի համապատասխանության կոմիտեի կողմից, քանի որ նախատեսելով իրավական որոշակիության սկզբունքին չհապատասխանող ձևակերպումներ և հաշվի չառնելով հանրային շահի պարտադիր պահանջը, այն հակասում է Կոնվենցիայի նպատակներին և Կոնվենցիայի կիրառման վերաբերյալ ձևավորված իրավական պրակտիկային։

ՀՀ Ազգային ժողովի փորձագիտական և վերլուծական վարչության պետաիրավական փորձաքննության բաժնի 2020 թվականի մայսիսի 8-ի եզրակացության համաձայն՝ Նախագծի 1-ին հոդվածով կատարվող լրացումը չի համապատասխանում որոշակիության սահմանադրական սկզբունքին։

Համաձայնվելով Նախագծի առնչությամբ պետաիրավական փորձաքննության բաժնի եզրակացության հետ՝ հարկ ենք համարում նշել, որ Նախագծի 1-ին հոդվածով ամրագրված կարգավորումը չի բավարարում Սահմանադրության 79-րդ հոդվածով ամրագրված իրավական որոշակիության, ինչպես նաև օրենսդրության մատչելիության և կանխատեսելիության պահանջների վերաբերյալ Սահմանադրական  դատարանի և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ձևավորած իրավական դիրքորոշումներին՝ այն հիմնավորմամբ, որ «կարող է մերժվել» և «կարող է բացասաբար անդրադառնալ» ձևակերպումները բավարար չափով հստակ չեն և գնահատողական հասկացություններ են, իսկ գնահատման չափանիշները նախատեսված չեն Նախագծով: Բացի դրանից՝ Նախագծի 1-ին հոդվածի կարգավորումը տարածական մեկնաբանության տեղիք է տալիս, ինչը հակասում է Օրհուսի կոնվենցիայով նախատեսված այն դրույթին, որ տեղեկատվությունը տրամադրելու մերժման հիմքերը ենթակա են սահմանափակ մեկնաբանման։  Բացի դրանից՝ Նախագծում ամբողջությամբ չի ինկորպորացվում «Օրհուսի» կոնվենցիայի 4-րդ հոդվածի «ը» կետը[14]՝ սահմանելով «կարող է բացասաբար անդրադառնալ շրջակա միջավայրի վրա» ձևակերպումը։

Հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ անհրաժեշտ է Նախագիծը համապատասխանեցնել Օրհուսի կոնվենցիայի պահանջներին՝ հաշվի առնելով ՄԱԿ-ի Եվրոպական տնտեսական հանձնաժողովի Օրհուսի կոնվենցիայի համապատասխանության կոմիտեի իրավական պրակտիկան, ինչպես նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի ձևավորված նախադեպային իրավունքը։

Եվրոպայի խորհրդի Նախարարների կոմիտեի «Պետական մարմինների տրամադրության տակ գտնվող տեղեկատվության հասանելիության մասին» NR(81)19 հանձնարարականի պահանջների համաձայն. «VII. Տեղեկատվության տրամադրումը մերժելու դեպքում համապատասխան պետական գերատեսչությունը օրենքի կամ պրակտիկայի համաձայն պետք է հիմնավորի մերժման պատճառները»:

Համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 51-րդ հոդվածի 3 կետի՝ «Տեղեկություններ ստանալու կարգը, ինչպես նաև տեղեկությունները թաքցնելու կամ դրանց տրամադրումն անհիմն մերժելու համար պաշտոնատար անձանց պատասխանատվության հիմքերը սահմանվում են օրենքով»:

«Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքի (այսուհետ՝ Օրենք) 11-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ «Գրավոր հարցմամբ պահանջվող տեղեկության տրամադրումը մերժելու դեպքում տեղեկատվություն տնօրինողն այդ մասին 5-օրյա ժամկետում գրավոր հայտնում է դիմողին՝ նշելով մերժման հիմքը (օրենքի համապատասխան նորմը), ինչպես նաև դրա բողոքարկման կարգը»։

Թե՛ Նախագիծը և թե՛ «Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքը չեն նախատեսում պատճառաբանված որոշման կայացման պարտականություն, ինչը խնդրահարույց է տեղեկատվություն ստանալու իրավունքի սահմանադրաիրավական ընկալման և պաշտպանության  տեսանկյունից։

Նախագիծը նախատեսում է շրջակա  միջավայրի վերաբերյալ տեղեկատվության տրամադրումը մերժելու պայման, այն է, եթե այն կարող է բացասաբար անդրադառնալ շրջակա միջավայրի, այդ թվում՝ հազվագյուտ տեսակների բազմացման վայրերի վրա: Սակայն Նախագծում, ինչպես նաև «Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքում բացակայում է նշված պայմանի իրավաչափ իրացման երաշխիքը՝ պատճառաբանված և հիմնավորված որոշման կայացման պարտականությունը, ինչը հանգեցնելու է այնպիսի իրավիճակի, որ նման խմբագրությամբ Նախագծի ընդունման դեպքում տեղեկատվություն ստանալու դիմումների մերժումներն ընդամենը պարունակելու են օրենքի համապատասխան հոդվածի հղումը։

Պահանջվող տեղեկատության տրամադրումը մերժելու դեպքում տեղեկատվության տնօրինողը պետք է ներկայացնի հայցվող տեղեկատվությունը ստանալու և շրջակա միջավայրի վրա ենթադրյալ բացասական ազդեցության պատճառահետևանքային կապի հիմնավորումը: Ավելին՝ նշված պայմանի սահմանումը ինքնանպատակ չէ, այլ իրենից ենթադրում է այնպիսի իրավիճակներ, որոնց դեպքում անգամ հազվագյուտ տեսակների վերաբերյալ տեղեկատվությունը կարող է տրամադրվել, ինչպիսիք են, դիցուք, գիտահետազոտական աշխատանքների իրականացումը։ Ուստի՝ շրջակա միջավայրի վրա բացասական ազդեցության պատճառաբանումը և հիմնավորումը հանդիսանում են նախապայմաններ՝ մերժման նշված հիմքի ամրագրման համար։

Այսպիսով՝ հիմք ընդունելով վերոգրյալը՝ առաջարկում ենք Նախագծի 1-ին հոդվածը խմբագրել հետևյալ բովանդակությամբ․

«4․ Շրջակա միջավայրի վերաբերյալ տեղեկության տրամադրումը կարող է մերժվել հիմնավորված և պատճառաբանված որոշմամբ, եթե այն բացասաբար է անդրադառնում շրջակա միջավայրի վրա, որին վերաբերում է այդ տեղեկատվությունը, և եթե տեղեկատվության տրամադրման մերժումը գերակայում է տեղեկատվության բացահայտման հարցում հանրային շահի նկատմամբ»։

—————

[1] Շրջակա միջավայրի հարցերի առնչությամբ  տեղեկատվության մատչելիության, որոշումների ընդունման գործընթացին հասարակայնության մասնակցության և արդարադատության մատչելիության մասին» կոնվենցիայում օգտագործվում է «public interest» եզրույթը։ Հաշվի առնելով հայերեն պաշտոնական թարգմանության բացակայությունը և ներպետական օրենսդրությունում օգտագործվող սահմանումները՝ ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակը «հասարակայնության շահագրգռվածություն» բառակապացության փոխարեն սույն փաստաթղթում օգտագործելու է «հանրային շահ» («public interest») եզրույթը։

[2]The Observer and Guardian v. The United Kingdom, ECtHR judgment of 26 November 1991, paragraph 59, Hertel v. Switherland, ECtHR judgment of 25 August 1998, paragraph 46.

[3]The Observer and Guardian v. The United Kingdom, ECtHR judgment of 26 November 1991, paragraph 59.

[4] Տե՛ս նույն տեղում։

[5] Manual On Human Rights And The Environment, Council of Europe, 2012, էջ 78:

[6] Տե՛ս Vides Aizsardzības Klubs v. Latvia, կետ 40։

[7] Շրջակա միջավայրին վերաբերող տեղեկատվություն ստանալու կապակցությամբ կատարված հարցումը կարող է մերժվել, եթե այդպիսի տեղեկատվության հրապարակումը բացասաբար կանդրադառնա՝ ա) պետական մարմինների գործունեության գաղտնիության վրա,, եթե այդպիսի գաղտնիություն նախատեսված է ազգային օրենսդրությամբ. բ) միջազգային հարաբերությունների, ազգային պաշտպանության կամ հանրային անվտանգության վրա. գ) արդարադատության իրականացման, անձանց՝ արդար դատական քննության իրավունքի վրա կամ պետական մարմինների՝ քրեական կամ կարգապահական գործերով քննություններ անցկացնելու կարողության վրա. 9 դ) առևտրային և արդյունաբերական տեղեկատվության գաղտնիության վրա՝ այն դեպքերում, եթե նման գաղտնիությունը օրինական տնտեսական շահերի պաշտպանության նպատակով պահպանվում է օրենքով։ Այս շրջանակներում շրջակա միջավայրի պահպանությանն առնչվող արտանետումների մասին տեղեկատվությունը ենթակա է բացահայտման. ե) մտավոր սեփականության իրավունքի վրա. զ) անձնական տվյալների և/կամ ֆիզիկական անձանց վերաբերող արխիվների գաղտնիության վրա, եթե համապատասխան ֆիզիկական անձը չի տվել համաձայնություն տրամադրել այդպիսի տեղեկատվություն հասարակայնությանը՝ ելնելով ազգային օրենսդրության պահանջներից. է) հարցվող տեղեկատվությունը ներկայացրած երրորդ կողմի շահերի վրա, եթե այդ կողմը չի կրում նման ձևով վարվելու իրավական պարտականություն, կամ եթե այդ կողմի վրա չի կարող դրվել այդպիսի պարտավորություն, և այն դեպքերում, երբ այդ կողմը չի տվել համաձայնություն` հրապարակելու համապատասխան տեղեկատվությունը, կամ ը) շրջակա միջավայրի վրա, որին վերաբերում է այդ տեղեկատվությունը, օրինակ՝ հազվագյուտ տեսակների բազմացման վայրերի մասին։

[8] United Nations Economic Commission For Europe․ The Aarhus Convention An Implementation Guide, Second edition, 2014, p. 86

[9] Տես նույն տեղում, էջ 90:

[10] ECE/MP.PP/C.1/2009/2/Add.1, para. 30 (c).

[11] The Environmental Information Regulations, 2004, article 12.1 (b) and 12.5 (g).

[12] Economic and Social Council․ Synthesis report on the status of implementation of the Convention․ Meeting of the Parties to the Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-making and Access to Justice in Environmental Matters, ECE/MP.PP/2017/6, par. 87

[13] Economic and Social Council․ Synthesis report on the status of implementation of the Convention․ Meeting of the Parties to the Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-making and Access to Justice in Environmental Matters, ECE/MP.PP/2017/6, par. 12.

[14] Convention On Access To Information, Public Participation In Decision-Making And Access To Justice In Environmental Matters, done at Aarhus, Denmark, on 25 June 1998, article 4.3 (h) A request for environmental information may be refused if the disclosure would adversely affect: The environment to which the information relates, such as the breeding sites of rare species.