Անդառնալի վնասի վտանգը շարունակում է մնալ չափազանց մեծ ու իրական. ՀՔԱՎ –ը դիմել է ՄԻԵԴ՝ Ադրբեջանում կալանքի տակ գտնվող զինծառայող Արա Ղազարյանի գործով

2019 թ. օգոստոսից Ադրբեջանում պահվող հայ զինծառայող Արա Ղազարյանի մայրը՝ Կարինե Մնացականյանը, մինչ օրս որևէ տեղեկություն չունի որդու գտնվելու վայրի ու կալանքի տակ պահելու հիմքերի և պայմանների վերաբերյալ: Ավելին՝ ունենալով Ադրբեջանում հայերի հանդեպ վատ վերաբերմունքի դառը փորձը, նա ուղղակի սպառնալիք է տեսնում որդու ֆիզիկական անվտանգությանը՝ կասկածի տակ առնելով նրա գործով Ադրբեջանում պատշաճ դատաքննության  անցկացումն ու ազատ արձակումը: 

Հիշեցնենք՝ ըստ պաշտոնական տեղեկությունների՝ վերջին անգամ Արա Ղազարյանին Հայաստանի տարածքում տեսել են 2019 թ. օգոստոսի 12-ին: Ենթադրվում է, որ նույն օրը՝ ժամը 12։00-ի սահմաններում, նա մոլորվել է Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի սահմանի մոտակայքում, ուր սահմանագիծը շատ անորոշ է, սխալմամբ անցել Ադրբեջանի հսկողության տակ գտնվող տարածք և ձերբակալվել ադրբեջանցիների կողմից: 

Առկա տեղեկությունների համաձայն` 2019 թ. օգոստոսի 12-ին՝ ձերբակալվելուց ի վեր,  Արա Ղազարյանը Ադրբեջանի իշխանությունների հրամանով կամ գաղտնի համաձայնությամբ Ադրբեջանի տարածքում պահվում է կալանքի տակ՝ առանց արտաքին աշխարհի հետ շփման հնարավորության: Այդ օրվանից նա ընտանիքի հետը կապը պահում է միայն Կարմիր խաչի միջոցով փոխանցվող նամակներով: Նրա գտնվելու վայրի և կալանքի պայմանների մասին ստույգ տեղեկություններ չկան:

Ադրբեջանական գերության մեջ ուղղակի սպառնալիքի տակ հայտնված որդու անվտանգությամբ մտահոգ Կարինե Մնացականյանը 2020 թ. փետրվարի 17-ին դիմել է ՀՔԱՎ գրասենյակ: Գրասենյակի փաստաբաններ Արայիկ Զալյանն ու Անի Չատինյանը դիմել են Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան (ՄԻԵԴ)՝ դատավարական կանոնակարգի թիվ 39 կանոնով (հրատապ) նախատեսված ժամանակավոր (միջանկյալ) միջոցներ ձեռնարկելու  նպատակով: 

Դիմումի հրատապությունը ՀՔԱՎ գրասենյակի փաստաբանները հիմնավորել են մի շարք հանգամանքներով: Հաշվի առնելով Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի միջև հակամարտությունը, այն, որ Ա. Ղազարյանը ձերբակալվել է հայկական զինվորական համազգեստով Ադրբեջանի հսկողության տակ գտնվող տարածքում կամ մոտակայքում, ինչպես նաև Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից հայ կալանավորների հանդեպ դրսևորած դաժան վերաբերմունքի նախադեպերը` զինծառայողի մայրն իր անհանգստությունն է հայտնել այն մասին, որ ձերբակալման պահից ի վեր իր որդին անդառնալի ծանր վնասի ենթարկվելու իրական վտանգի առաջ է` Կոնվեցիայի 2-րդ և 3-րդ հոդվածներով նախատեսված իրավունքների իրացման առումով:        Այսպես՝ օգոստոսի 12-ին Youtube.com կայքում տեղադրվել էր տեսանյութ, ուր Արա Ղազարյանը ցուցադրում էր իր մարմնական վնասածքները՝ ձեռքի վրայի այրվածքանման վնասվածքը, որն ամենայն հավանականությամբ առաջացել է ծխախոտը ձեռքի մատի վրա հանգցնելու պատճառով, գլխի շրջանում առկա հեմատոման և ոտքերի վրայի բազմաթիվ քերծվածքներն ու վերքերը: Բացի սրանից՝ ՄԻԵԴ-ին ուղղված դիմումի մեջ ՀՔԱՎ փաստաբանները  հիշատակել են Ադրբեջանում վատ վերաբերմունքի այլ դեպքեր ևս, մասնավորապես՝  2014 թ. մայիսի 20-ին Ադրբեջանի և Հայաստանի սահմանամերձ հատվածում մոլորված 77-ամյա Մամիկոն Խոջոյանը հիվանդանոցում մահացել էր՝ ադրբեջանական գերության ժամանակ ստացած վնասվածքներից: 2014թ. հունվարին ձերբակալված ու նույն թվականի մարտին ազատ արձակված Խոջոյանը, թեև անմիջապես հիվանդանոց էր տեղափոխվել, գերության ողջ ընթացքում ստացած մահացու վնասվածքների մասին որևէ տեղեկություն այդպես էլ չհրապարակվեց մինչ նրա մահը՝ 2014 թ. մայիսի 20-ը:

Ո´չ զինծառայողի  մայրը, ո´չ էլ ընտանիքի անդամները, Արա Ղազարյանի հետ անմիջական շփում չունեն: Նրա գտնվելու վայրի մասին միակ տեղեկությունները, նրա գրած և Կարմիր խաչի ադրբեջանական գրասենյակի միջոցով ընտանիքին փոխանցված նամակներն են: Վերջին նամակն ստացվել է 2020 թ. փետրվարի 20-ին: Այդ  նամակներից և ոչ մեկն այդպես էլ լույս չի սփռում Ղազարյանի գտնվելու վայրի կամ առողջական վիճակի մասին:

ՄԻԵԴ-ին ուղղված դիմումում հիմնավորվել է կյանքի իրավունքի խախտման, խոշտանգումների, անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի իրական վտանգի հանգամանքների սպառնալիքը։  

ՀՔԱՎ գրասենյակի փաստաբանները Մնացականյանի անունից խնդրել են դատարանի համապատասխան բաժնի կամ պալատի նախագահին կամ հերթապահ դատավորին Ադրբեջանի կառավարությանը ներկայացնել հրատապ միջոցառումներ իրականացնելու պահանջ։ Դատարանը կայացրել է Միջանկյալ միջոցի վերաբերյալ որոշում: Ըստ այդմ՝ թիվ 15434/20 «Մնացականյանն ընդդեմ Ադրբեջանի» գործով 2020 թ. ապրիլի 2-ին Դատարանը ցուցում է տվել Ադրբեջանի կառավարությանը՝ 39-րդ կանոնի համաձայն ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ միջոցները՝ պաշտպանելու դիմումատուի որդու՝ Արա Ղազարյանի կյանքն ու ֆիզիկական անձեռնմխելիությունը։ Դատարանը ՀՔԱՎ գրասենյակի փաստաբանների դիմումին որոշել է նաև առաջնահերթություն տալ՝ համաձայն Կանոն 41-ի և հայցել Ադրբեջանի կառավարությունից մի շարք  տեղեկությունների տրամադրումը՝ համաձայն Կանոն 54 §2(a)-ի, Կ. Մնացականյանի շահերի պաշտպաններին էլ՝ մինչև ապրիլի 30-ը  տրամադրել ժամանակ՝ գանգատ ներկայացնելու, ինչը և արվել է:  

ՄԻԵԴ-ը հայցվող բոլոր փաստաթղթերն անգլերեն թարգմանությամբ ներկայացնելու համար Ադրբեջանի կառավարությանը մինչև 2020 թ. մայիսի 14-ը ժամկետ է տրամադրել: 

Ara Ghazaryan is an Armenian serviceman, who has been kept in Azerbaijan since August 2019. Since then, Ara Ghazaryan’s mother Karine Mnatsakanyan has not had any information on her son’s whereabouts, grounds for keeping him under arrest and the conditions where he is held. Moreover, having the bitter experience of ill-treatment towards Armenians in Azerbaijan, she sees direct threat to her son’s physical security and doubts the conduction of proper trial of his case in Azerbaijan and his release. 

Let us remind that according to official information, Ara Ghazaryan was last seen on the territory of Armenia on 12 August 2019. It is presumed that on the same day, at around 12:00 o’clock, he got lost near the border of Nagorno-Karabakh and Azerbaijan, where the borderline is very vague. There, he accidentally entered the territory under the control of Azerbaijan and got arrested by Azeris.

According to the available information, since his detention on 12 August 2019, Ara Ghazaryan has been kept under arrest in the territory of Azerbaijan, without a possibility to communicate with the outside world as ordered by the authorities of Azerbaijan or by a secret agreement․ Since that day, he has kept in touch with his family only via letters transmitted by the Red Cross. There is no exact information on his whereabouts and conditions of arrest.    

Concerned about her son’s security under direct threat in Azerbaijani captivity, Karine Mnatsakanyan applied to HCA Vanadzor on 17 February 2020. The Organization’s advocates Arayik Zalyan and Ani Chatinyan applied to the European Court of Human Rights (ECtHR) in order to initiate (urgent) temporary (interim) measures envisaged by Rule 39 of the Rules of Court. 

HCA Vanadzor advocates substantiated the urgency of the application by a number of conditions. Taking into account the conflict between Nagorno-Karabakh and Azerbaijan, the fact that A. Ghazaryan was arrested in Armenian military uniform on or near the territory under control of the Azerbaijani authorities, as well as precedents of cruel treatment towards Armenians arrestees by Azerbaijani authorities, the serviceman’s mother expressed her worries that since his detention, her son had been under the risk of great irreversible damage in the context of exercising the rights envisaged by Article 2 and Article 3 of the Convention.  So, on 12 August, a video was uploaded on Youtube.com, where Ara Ghazaryan shows his body injuries, namely, a burning-like injury on his hand, which is likely to have been caused as a result of extinguishing a cigarette on his finger, the hematoma on his head, as well as many scratches and wounds  on his feet. Besides, in the application addressed to the ECtHR, HCA Vanadzor advocates also mentioned other cases of ill-treatment in Azerbaijan. In particular, 77-year-old Mamikon Khojoyan got lost on the border area of Azerbaijan and Armenia and died in hospital on 20 May 2014, having received injuries during captivity in Azerbaijan. Khojoyan was detained in January 2014 and released in March of the same year, and though he was immediately transferred to hospital, no information was published in regard to the fatal injuries that he had received during the whole period of captivity until his death on 20 May 2014.  

Neither the serviceman’s mother, nor his family members have direct contact with Ara Ghazaryan. The only information on his whereabouts is given through his letters that are transmitted to his family through Azerbaijani Office of the Red Cross. The latest letter was received on 20 February 2020. None of those letters sheds light on Ghazaryan’s whereabouts or health state. 

In the application addressed to the ECtHR, the threat of violation of the right to life, torture, inhuman or degrading treatment was substantiated.  

On behalf of Mnatsakanyan, HCA Vanadzor advocates requested the Court’s relevant division or chamber’s president or the duty judge to impose to the Government of Azerbaijan a requirement to implement immediate measures. The Court made a decision on the interim measure. Thus, in Mnatsakanyan v. Azerbaijan case no. 15434/20, on 2 April 2020, the Court instructed the Government of Azerbaijan to initiate all the necessary measures, in accordance with Rule 39, to protect the applicant’s son’s, i.e. Ara Ghazaryan’s life and physical integrity.  In accordance with Rule 41, the Court also decided to give priority to the application of the Organization’s advocates and request the Government of Azerbaijan to provide information in accordance with Rule 54 §2(a). The Court also gave the defenders of K. Mnatsakanyan’s interests time until 30 April to present a complaint, which was done.  

The ECtHR gave the Government of Azerbaijan time until 14 May 2020 to present all the inquired documents translated into English.

[:]