Առաջարկվել է նաև հրաժարվել խտրական «հաշմանդամ» բառից և օրենքում օգտագործել «հաշմանդամություն ունեցող անձ» եզրույթը
ՀՔԱՎ-ը հաճախ է դիմումներ ստանում երեխային խնամելու ժամանակահատվածը աշխատանքային ստաժում սահմանափակումներով ներառելու հարցով։
Բանն այն է, որ ՀՀ օրենսդրությամբ մինչև երեխայի երկու տարին լրանալը, իսկ հաշմանդամություն ունեցող երեխայի դեպքում՝ մինչև 18 տարին լրանալը ծնողը իրականացնում է խնամք։ Նույնն է նաև առաջին խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձի խնամակալի դեպքում՝ հաշմանդամության ողջ ժամանակահատվածում։ Սակայն կենսաթոշակի տարիքը լրանալիս այդ ժամանակահատվածը աշխատանքային ստաժում հաշվառվում է ժամկետային սահմանափակումով և միայն այն պայմանով, երբ անձն ունի անհրաժեշտ աշխատանքային ստաժ։
Դրան հակառակ՝ պետությունը դեռևս չի ստեղծել այնպիսի մեխանիզմներ, որոնք հնարավորություն կտային այդ անձանց խնամքը կազմակերպելու հատուկ կառույցների ներգրավմամբ։ Եվ այս դեպքում խնամողները հայտնվում են անհավասար պայմաններում, չեն կարողանում իրացնել իրենց սոցիալական ապահովության իրավունքը՝ զուտ նրա համար, որ փաստացի հնարավորություն չեն ունեցել աշխատելու։
Նշենք, որ անհավասար պայմաններ են ստեղծված նաև խնամատար ընտանիքների հետ համեմատությամբ։ Խնամատար ընտանիքների համար պետությունն ստեղծել է անհրաժեշտ սոցիալական երաշխիքներ․ նրանց հետ կնքվում են պայմանագրեր, որոնց հիման վրա էլ հաշվարկվում է ստաժը։
ՀՔԱՎ-ն առաջարկել է «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքում կատարել համապատասխան փոփոխություններ՝ այս խնդիրը լուծելու համար։ Առաջարկել է նաև օրենքում օգտագործված խտրական «հաշմանդամ» եզրույթը փոխարինել «հաշմանդամություն ունեցող անձ» եզրույթով։
Մասնավորապես՝ առաջարկում ենք՝
✅Հաշմանդամություն ունեցող երեխային խնամելու կամ 18 տարին լրանալուց հետո՝ առաջին խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձին խնամելու համար սահմանել աշխատանքային ստաժի հաշվարկման առանձնահատուկ կարգ, մասնավորապես՝ մեկ օրացուցային տարվա խնամքը հաշվառել որպես մեկ օրացուցային տարվա ստաժ։
✅«Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 29-րդ հոդվածի 1-ին մասը (Կենսաթոշակ նշանակելիս աշխատանքային ստաժում հաշվառվում են`1) Հայաստանի Հանրապետությունում հանրային ծառայության, գործատուների հետ աշխատանքային հարաբերությունների մեջ գտնվելու (վարձու աշխատանք կատարելու), 2013 թվականի հունվարի 1-ից հետո քաղաքացիաիրավական պայմանագրերի շրջանակներում կատարվող աշխատանքներից, մատուցվող ծառայություններից եկամուտ ստանալու և այլ գործունեության ժամանակահատվածները, ինչպես նաև ԽՍՀՄ տարածքում աշխատանքային և այլ գործունեության ժամանակահատվածները. 2) անհատ ձեռնարկատեր լինելու, որպես նոտար պաշտոնավարելու, արտոնագրային վճար վճարելու ժամանակահատվածները. 3) սույն օրենքի 31-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդ կետերով սահմանված զինվորական ծառայության ժամանակահատվածը (բացառությամբ ուսումնական հաստատությունում ուսման ժամանակահատվածի). 4) աշխատանքային խեղման կամ մասնագիտական հիվանդության հետևանքով աշխատանքային գործունեությամբ զբաղվելու կարողության 3-րդ աստիճանի սահմանափակում ունեցող` հաշմանդամ ճանաչված անձի հաշմանդամության ամբողջ ժամանակահատվածը` մինչև նրա տարիքային կենսաթոշակի իրավունք տվող տարիքը լրանալը) լրացնել նոր՝ 5-րդ կետով հետևյալ բովանդակությամբ՝ «5) ծնողներից (որդեգրողներից, խնամակալներից) մեկի` հաշմանդամություն ունեցող երեխային մինչև նրա 18 տարին լրանալը կամ խնամակալ ճանաչված անձի` առաջին խմբի հաշմանդամություն ունեցող անձին խնամելու ժամանակահատվածը` մինչև նրա տարիքային կենսաթոշակի իրավունք տվող տարիքը լրանալը:»:
✅«Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 29-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետն ուժը կորցրած ճանաչել (2. Կենսաթոշակ նշանակելու համար անհրաժեշտ` սույն օրենքի 9-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված տարիքային աշխատանքային կենսաթոշակի իրավունք տվող աշխատանքային ստաժի, իսկ հաշմանդամության կենսաթոշակ նշանակելիս սույն օրենքի 12-րդ հոդվածով սահմանված աշխատանքային ստաժի առկայության դեպքում աշխատանքային ստաժում հաշվառվում են նաև` (….) 2) ծնողներից (որդեգրողներից, խնամակալներից) մեկի` հաշմանդամ երեխային մինչև նրա 18 տարին լրանալը կամ խնամակալ ճանաչված անձի` առաջին խմբի հաշմանդամին խնամելու ժամանակահատվածը` տասը տարուց ոչ ավելի.)։
✅«Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքում օգտագործվող «հաշմանդամ» բառը փոխարինել «հաշմանդամություն ունեցող անձ» եզրույթով։
Ամբողջական փաստաթուղթը՝ ԱՅՍՏԵՂ
It has also been proposed to refuse the discriminatory word “disabled” and instead, use “person with a disability” term in law.
HCA Vanadzor often receives applications regarding the inclusion of the time period of caring for a child in the employment history with restrictions.
The thing is that in the RA legislation, a parent takes care of a child until the latter reaches the age of two, and in case of a child with a disability, until he/she reaches the age of eighteen. The same is true also in case of a caretaker of a person with a first degree disability, during the whole period of disability. However, upon reaching the age of pension, that time period is calculated in the employment history with time limits and only provided that the relevant person has the necessary employment history.
In contrast, the state has not made such mechanisms that would allow those persons to organize the care with the involvement of special structures. And in this case, the caretakers appear in unequal conditions and cannot exercise their right to social security just because factually, they did not have the possibility to work.
It should be mentioned that there are unequal conditions also in comparison with foster families. The state has created the necessary social safeguards for foster families: contracts are signed with them, based on which the employment period is calculated.
HCA Vanadzor proposed to make relevant amendments to the RA Law “On state pensions” in order to solve this issue. It has also been proposed to replace the discriminatory term “disabled” (used in the law) with the term “persons with a disability”.
In particular, we propose
✅To establish a special procedure of calculating the employment history for taking care of a child with a disability or taking care of a person with a first degree disability who has reached the age of 18, in particular, to calculate the care of one calendar year as employment history of one calendar year.
✅To addend RA Law “On state pensions” Article 29 part 1 (When assigning pension, the following is calculated in the employment history: 1) the period during which the individual has worked in the public service/ entered into employment arrangements with employers (performed hired work), generated income through the delivery of works or services under civil-legal contracts executed after January 1, 2013 and other types of activities, as well as employment and other activities performed in the territory of the USSR; 2) the period during which the individual acted as a private entrepreneur or worked in the capacity of a notary or the period of paying license fees; 3) the time period of military service as established in Article 31 part 1 clause 1 and 2 of this law (except the period of study in an educational institution), 4) the whole time period of disability of a person recognized as a disabled who has third-degree limitation of the ability to get engaged in an occupational activity as a result of work-related injury or occupational disease until he/she reaches the age that allows for a right to age pension) with a new clause 5 of the following content, “5) the time period when one of the parents (adoptive parents, caretakers) takes care of the child with a disability until the latter reaches the age of 18 and the time period when the person recognized as a caretaker takes care of a person with a first degree disability until he/she reaches the age allowing for a right to age pension”.
✅To recognized invalid RA Law “On state pensions” Article 29 part 2 clause 2 (2.Where the individual has employment history as specified in Article 9, Clause 2 of this law necessary for granting a pension and in case of granting of disability pension, in case of availability of employment history as specified in Article 12 of this Law, the following shall also be treated as part of his or her employment history: …2) the period during which any of the parents (adopters, custodians) has taken care of his or her disabled child until such a child reaches the age of 18, or the period during which an individual recognized as a custodian has taken care of a person with a first degree disability where such a period shall not exceed ten years).
✅To replace the word “disabled” used in the RA Law “On state pensions” with the term “person with a disability”.
The full document is available HERE (Armenian)
[:]
